Nowe badania rzucają wyzwanie utrwalonym założeniom dotyczącym rozwoju poznawczego wczesnego dzieciństwa, sugerując, że małe dzieci posiadają większą zdolność do systematycznego rozwiązywania problemów, niż wcześniej sądzono. Odkrycie to wynika z nowatorskiego badania, które analizowało zdolność dzieci do odkrywania i stosowania złożonych strategii logicznych, nawet w obliczu abstrakcyjnych wyzwań.
Przez dziesięciolecia psychologia rozwojowa w dużej mierze opierała się na teoriach Jean Piaget, który zakładał, że dzieci przechodzą przez odrębne etapy rozwoju, a formalne rozumowanie logiczne pojawia się znacznie później w dzieciństwie. Obserwacje Piageta, szczególnie dotyczące „zadań seriacji”, w których dzieci proszone są o uporządkowanie obiektów według wymiaru ilościowego, takiego jak długość, wskazywały, że małe dzieci polegają na elementarnych metodach prób i błędów, a nie na systematycznych podejściach. Było to interpretowane jako fundamentalne ograniczenie ich zdolności rozwiązywania problemów przed siódmym rokiem życia, kiedy to wierzono, że wchodzą w „stadium operacji konkretnych”.
Jednak niedawne badanie opublikowane w *Nature Human Behaviour* przedstawia przekonujące dowody przeciwne. Naukowcy odkryli, że gdy zwiększono wymagania poznawcze zadania seriacji, w szczególności poprzez ukrycie elementów do uporządkowania, małe dzieci były skłonne do odkrywania i wdrażania zaawansowanych rozwiązań algorytmicznych. Sugeruje to, że pozorna zależność od mniej ustrukturyzowanych metod w wcześniejszych obserwacjach może wynikać mniej z wrodzonej niezdolności, a bardziej z preferencji sytuacyjnej lub możliwości.
Projekt eksperymentalny obejmował grę komputerową, w której dzieci miały za zadanie uporządkować ukryte „stworki podobne do królików” według wzrostu. W przeciwieństwie do zadania z widocznymi obiektami Piageta, uczestnicy mogli wnioskować o prawidłowej kolejności jedynie na podstawie wskazówek zwrotnych podczas próby zamiany sąsiednich stworków. Jeśli stworki były we właściwej kolejności, pozostawały na miejscu; w przeciwnym razie zamieniały się miejscami. Taka konfiguracja wymagała wnioskowania logicznego zamiast bezpośredniej percepcji wzrokowej. Badanie, przeprowadzone przez Huiwen Alex Yang i współpracowników, objęło 123 dzieci w wieku od czterech do dziesięciu lat.
Co godne uwagi, ponad połowa dzieci, w tym niektóre już w wieku czterech lat, wykazała spontaniczne zastosowanie co najmniej dwóch ustalonych algorytmów sortowania: sortowania przez wybór (selection sort) i sortowania przez potrząsanie (shaker sort). Strategie te są zazwyczaj badane w ramach informatyki. Chociaż starsze dzieci częściej stosowały te metody, obecność tak ustrukturyzowanego myślenia u czterolatków jest bezpośrednim przeciwieństwem twierdzenia Piageta, że systematyczne strategizowanie nie jest możliwe przed siódmym rokiem życia.
Wyniki te sugerują, że potencjał dzieci do odkrywania strategii logicznych jest aktywowany wcześniej, gdy warunki środowiskowe tego wymagają. Niemożność polegania na bezpośredniej obserwacji w warunkach eksperymentalnych zmusiła uczestników do opracowania systematycznych podejść. Sugeruje to bardziej zniuansowane zrozumienie pierwotnych obserwacji Piageta, gdzie dzieci mogą domyślnie stosować mniej ustrukturyzowane metody, ale są zdolne do bardziej systematycznych rozwiązań, gdy dyktuje to konieczność.
Implikacje tych badań wykraczają poza psychologię rozwojową, szczególnie w kontekście edukacji STEM. Myślenie algorytmiczne jest podstawą wielu dyscyplin naukowych i matematycznych, a także niezbędne do efektywnego rozwiązywania problemów w życiu codziennym. Badanie wskazuje, że umysły dzieci są znacznie wcześniej niż wcześniej zakładano, nawet przed formalnym nauczaniem, otwarte na problemy abstrakcyjne i ustrukturyzowane myślenie. Nauczyciele i opiekunowie mogą zatem rozważyć wprowadzenie bardziej abstrakcyjnych możliwości rozwiązywania problemów na wcześniejszym etapie, aby rozwijać silniejsze umiejętności matematyczne i obliczeniowe. Ta wiedza zachęca również do bardziej cierpliwego i wyrozumiałego podejścia do obserwowania interakcji dzieci ze środowiskiem, uznając, że pozornie nieuporządkowana eksploracja jest kluczową częścią procesu budowania ich wiedzy.
newsblog.pl
Maciej – redaktor, pasjonat technologii i samozwańczy pogromca błędów w systemie Windows. Zna Linuxa lepiej niż własną lodówkę, a kawa to jego główne źródło zasilania. Pisze, testuje, naprawia – i czasem nawet wyłącza i włącza ponownie. W wolnych chwilach udaje, że odpoczywa, ale i tak kończy z laptopem na kolanach.