Pasta termoprzewodząca, nazywana również pastą termiczną lub materiałem interfejsu termicznego (TIM), to fundamentalny element podczas składania komputera. Bez niej procesor może niezwykle szybko ulec przegrzaniu. Aby zagwarantować optymalną efektywność, konieczne jest zaaplikowanie pasty termoprzewodzącej na procesor przed zamocowaniem na nim układu chłodzenia. Istnieje kilka aspektów, które należy mieć na uwadze podczas nakładania pasty termicznej. Sam proces jest dosyć prosty, a my omówimy różne techniki aplikacji. W niniejszym poradniku wyjaśnimy, jak prawidłowo nałożyć pastę termoprzewodzącą na procesorach zarówno AMD, jak i Intel, podczas budowy nowego komputera lub wymiany procesora na nowszy model.
Instalacja pasty termoprzewodzącej na procesorze: Dokładny przewodnik (2023)
W tym poradniku pomożemy ci dobrać odpowiednią ilość pasty termoprzewodzącej, którą należy zaaplikować na procesor, co jest często tematem dyskusji wśród entuzjastów komputerów. Zanim jednak przejdziemy do sedna, przeanalizujemy, dlaczego aplikacja pasty termoprzewodzącej przed instalacją chłodzenia jest tak ważna.
Dlaczego konieczna jest pasta termoprzewodząca między procesorem a radiatorem?
Pasta termoprzewodząca stanowi kluczowy materiał, który musi się znaleźć pomiędzy chłodzeniem procesora a samym chipem. Po stronie chłodzenia procesora znajdują się ciepłowody, które stykają się z powierzchnią procesora. Oba elementy są zaprojektowane z myślą o efektywnym odprowadzaniu ciepła. Jednak transfer ciepła nie jest możliwy bez użycia materiału interfejsu termicznego (TIM) pomiędzy chłodzeniem a procesorem.
Zasadniczo, wentylatory chłodzenia procesora działają optymalnie tylko wtedy, gdy użyta jest pasta termoprzewodząca. Jest ona jednym z najskuteczniejszych i najczęściej wykorzystywanych TIM-ów. Pasta ta eliminuje mikroskopijne przestrzenie powietrzne pomiędzy chłodzeniem a procesorem, dzięki czemu wydajność chłodzenia jest na najwyższym poziomie. Bez pasty, chłodzenie nie będzie stykać się odpowiednio z procesorem, co w rezultacie doprowadzi do przegrzania.
O czym należy pamiętać przed nałożeniem pasty termoprzewodzącej?
Zainstaluj procesor na płycie głównej
Przed przystąpieniem do dalszych działań, upewnij się, że procesor jest prawidłowo zamontowany na płycie głównej. Jeśli jeszcze tego nie zrobiłeś, powinieneś to zrobić teraz. Aby uzyskać szczegółową instrukcję, skorzystaj z naszego przewodnika dotyczącego instalacji procesora Intel lub AMD na płycie głównej, zanim przystąpisz do nakładania pasty termoprzewodzącej.
Przygotuj potrzebne narzędzia
Upewnij się, że masz pod ręką odpowiednią pastę termoprzewodzącą. Wybór niewłaściwej pasty może spowodować podwyższenie temperatur. Zapoznaj się z naszym poradnikiem dotyczącym 15 najlepszych past termoprzewodzących, które możesz kupić w 2023 roku, aby dokonać najlepszego wyboru.
Do aplikacji pasty potrzebne będą dodatkowo dwie rzeczy. Po pierwsze, 99% roztwór alkoholu izopropylowego do wyczyszczenia powierzchni procesora, a po drugie, ściereczka z mikrofibry. Nie zalecamy pomijania tego kroku, ponieważ kluczowe jest, aby powierzchnia procesora była idealnie czysta przed nałożeniem pasty. Jakiekolwiek zanieczyszczenia na powierzchni procesora są niepożądane.
Jak nałożyć pastę termoprzewodzącą na procesor?
1. Najpierw, weź ściereczkę z mikrofibry i nasącz ją niewielką ilością 99% roztworu alkoholu izopropylowego. Zachowaj ostrożność podczas obchodzenia się z alkoholem. Teraz przetrzyj powierzchnię procesora ściereczką, aby ją dokładnie oczyścić.
W ten sposób uzyskasz całkowicie czystą powierzchnię procesora. Sprawdź, czy nie ma żadnych zanieczyszczeń, ale unikaj bezpośredniego dotykania procesora. Mimo, że wyczyściliśmy procesor przed zamontowaniem go na płycie głównej, zalecamy powtórzenie tego kroku, zwłaszcza jeśli nakładasz pastę termoprzewodzącą po raz kolejny.
2. Następnie nałóż pastę termoprzewodzącą na środek powierzchni procesora. Zalecamy użycie ilości odpowiadającej wielkości ziarnka grochu. Jeśli twój procesor jest większy, nałóż trochę większą kroplę. Jeżeli masz procesory Intel Raptor Lake 13. generacji lub Ryzen 7000, powinieneś nałożyć dwa razy więcej pasty termoprzewodzącej, aby zapewnić odpowiednie pokrycie.
Zbyt mała ilość pasty termicznej jest gorsza niż jej nadmiar, o czym przekonasz się w dalszej części, gdzie porównujemy różne metody aplikacji. Pamiętaj jednak, żeby nie przesadzić, bo pasta może wyciec na płytę główną. Jeżeli tak się stanie, wyczyść dotknięte miejsca za pomocą ściereczki z mikrofibry i alkoholu izopropylowego.
Uwaga: w przypadku procesorów AMD Threadripper i Intel Xeon, powierzchnia chipa jest duża i niektórzy entuzjaści wolą rozprowadzić pastę termoprzewodzącą na całej powierzchni procesora, używając do tego specjalnego narzędzia. Jeśli robisz taką konfigurację, pamiętaj o użyciu odpowiedniej ilości pasty termoprzewodzącej.
3. Teraz upewnij się, że po stronie chłodzenia wodnego (AIO) lub powietrznego, która będzie stykać się z procesorem, nie ma folii ochronnej. W większości przypadków konieczne będzie usunięcie folii z tworzywa sztucznego, chroniącej powierzchnię chłodzenia. Folia ta jest obecna zarówno w chłodzeniach AIO, jak i powietrznych. Jeżeli zapomnisz ją usunąć, pomiędzy procesorem a radiatorem znajdzie się warstwa plastiku. To z kolei spowoduje szybkie przegrzanie procesora.
4. Następnie zamontuj chłodzenie powietrzne lub AIO na swoim procesorze. Aby pasta termoprzewodząca została równomiernie rozprowadzona, zacznij przykręcać chłodzenie, zaczynając od jednego rogu, następnie przykręć przeciwległy po przekątnej i tak dalej. Powtarzaj ten proces dla pozostałych dwóch rogów, aż chłodzenie będzie stabilne. Dobrą praktyką jest dokręcanie śrub na krzyż i powolne ich dociskanie.
5. I gotowe! Udało Ci się pomyślnie nałożyć pastę termoprzewodzącą na procesor. Sprawdź, czy wokół mocowania chłodzenia nie ma wypływającej pasty. Jeżeli tak, wyczyść ją ściereczką z mikrofibry i upewnij się, że nałożona warstwa pasty nie jest zbyt gruba.
Choć proces instalacji dobiegł końca, powinieneś przetestować procesor pod kątem przegrzewania, o czym przeczytasz w sekcji dotyczącej testów obciążeniowych. Upewnisz się w ten sposób, że pasta została prawidłowo nałożona, a chłodzenie jest poprawnie zamontowane.
Najlepsza metoda nakładania pasty termoprzewodzącej na procesor
W tej sekcji pokażemy wyniki testów różnych wzorów nakładania pasty termoprzewodzącej. Testowaliśmy następujące wzory:
- mała kropka
- linia
- krzyż
- kwadrat
- kropka wielkości ziarna ryżu
- rozprowadzenie pasty termoprzewodzącej na procesorze
Przetestowaliśmy też dwa dodatkowe scenariusze, w których skupiliśmy się na ilości pasty, porównując wyniki dla zbyt dużej i zbyt małej ilości. Poniżej możesz zobaczyć zdjęcia przedstawiające różne wzory aplikacji.
Do testu wykorzystaliśmy pastę termiczną Noctua NT-H1 na procesorze Ryzen 2700, podkręconym do [email protected]. Nie jest to najbardziej optymalne ustawienie podkręcania, ale powoduje ono przekroczenie podstawowego limitu mocy, co było naszym celem. Zazwyczaj, dla procesorów AMD, lepiej jest stosować PBO. W teście wykorzystaliśmy chłodzenie procesora Wraith Prism, z wentylatorem działającym na 100% prędkości. Aby sprawdzić wydajność termiczną, wykonaliśmy 15-minutowy test obciążeniowy dla każdego wzoru nakładania pasty termoprzewodzącej.
Jakie są rezultaty testów? Po pierwsze, wzór nakładania pasty nie ma znaczenia, pod warunkiem, że nałożona jest odpowiednia ilość pomiędzy procesorem a radiatorem. Niezależnie od tego, czy nałożyliśmy linię, krzyżyk, czy zbyt dużo pasty termicznej (co nie jest zalecane), maksymalna temperatura wynosiła od 77 do 78 stopni Celsjusza, a średnia od 75 do 76 stopni Celsjusza. Zaobserwowaliśmy jednak, że tradycyjna metoda nakładania kropki wielkości ziarna grochu oraz ręczne rozprowadzenie pasty, dawały nieco lepsze rezultaty i niższe temperatury.
Uwaga: „maksymalna” temperatura procesora widoczna w dalszej części demonstracji, pokazuje odczyt temperatury, gdy procesor przechodzi przez nagły wzrost zużycia energii.
Musiałeś już jednak zauważyć pewną anomalię na wykresie. Największą różnicę temperatur zaobserwowaliśmy w przypadku użycia zbyt małej ilości pasty termoprzewodzącej. Jak pokazano na wykresie, maksymalna temperatura procesora wzrosła do 84,5 stopni Celsjusza, a średnia temperatura jest o około 5 stopni Celsjusza wyższa, niż w przypadku pozostałych metod aplikacji.
Jaki jest zatem najlepszy sposób nakładania pasty termoprzewodzącej? Wydaje się, że nie ma to większego znaczenia, jednak zalecamy nałożenie kropki wielkości ziarna grochu na środek procesora, dostosowując jej wielkość do powierzchni. Podczas montażu procesora Intel Core i9-13900K, stwierdziliśmy, że potrzebna jest duża kropla, zamiast kropki wielkości ziarna grochu, aby zapewnić odpowiednią ilość pasty i efektywne chłodzenie.
Wykonaj test obciążeniowy, aby sprawdzić temperaturę procesora
Po przeanalizowaniu wzorów aplikacji i procesów, należy sprawdzić temperatury procesora zarówno w stanie spoczynku, jak i obciążenia, aby upewnić się, że aplikacja pasty termicznej przebiegła pomyślnie.
Po pierwsze, jeżeli nie masz zainstalowanego systemu Windows, przejdź do BIOS-u komputera, wciskając odpowiedni klawisz podczas uruchamiania. W tym miejscu możesz monitorować temperaturę procesora w stanie spoczynku, która powinna wynosić od 25 do 45 stopni Celsjusza.
Uwaga: Po zainstalowaniu chłodzenia procesora, sprawdź w BIOS-ie, czy procesor się nie przegrzewa. Jeżeli temperatury nie są prawidłowe, należy ponownie zamontować chłodzenie i przejść przez proces nakładania pasty termoprzewodzącej. Jeżeli przegrzewanie się utrzymuje, możliwe, że twoje chłodzenie jest niewystarczające. Sprawdź maksymalny wspierany współczynnik TDP chłodzenia i porównaj go ze współczynnikiem TDP procesora. Jeżeli jest taka potrzeba, wymień chłodzenie na wydajniejsze, aby obniżyć temperaturę.
Następnie, po instalacji systemu Windows, użyj aplikacji do testów obciążeniowych, np. Cinebench R23 lub Prime95. Przeprowadź test i obserwuj temperatury, korzystając z naszego poradnika dotyczącego sprawdzania temperatury procesora. W pełnym obciążeniu, maksymalna dopuszczalna temperatura wynosi 95 stopni Celsjusza. Optymalny zakres to około 60 do 70 stopni Celsjusza. Temperatura procesora powinna być wyższa od temperatury spoczynkowej, ale niższa od tej, podczas testu obciążeniowego, w czasie gier online, przeglądania internetu, czy wykonywania innych ogólnych zadań.
Test wielordzeniowy Cinebench R23
Uwaga: temperatury procesora różnią się w zależności od używanego modelu, a także od temperatury otoczenia. Producenci projektują procesory tak, aby działały do określonego limitu termicznego, po którym zaczynają spowalniać. Spowalnianie najczęściej zaczyna się przy 95°C i często ma miejsce podczas długotrwałego obciążenia. Choć limit 95°C jest powszechny dla większości procesorów, nowe modele Intela, np. Core i9-13900K, posiadają limit 100°C.
Należy zwracać uwagę na temperatury zarówno w spoczynku, jak i podczas obciążenia. Czy są one w normie, biorąc pod uwagę możliwości chłodzenia procesora? Jeżeli nie, chłodzenie nie jest wystarczająco wydajne.
Jak często wymieniać pastę termoprzewodzącą?
Zgodnie z ogólną zasadą, pastę termoprzewodzącą między procesorem a chłodzeniem należy wymieniać raz w roku. Jeżeli jednak jesteś intensywnym użytkownikiem, temperatura procesora może wzrosnąć wcześniej, niż zakładasz. Skorzystaj z metod opisanych w naszym dedykowanym poradniku, dotyczącym sprawdzania temperatury procesora w systemie Windows 11.
Wzrost temperatury jest sygnałem, że nadszedł czas na oczyszczenie podzespołów z kurzu, który nagromadził się podczas eksploatacji. Kontroluj temperaturę procesora po 4-6 miesiącach użytkowania. Jeżeli średnia temperatura robocza wzrosła, czas na wymianę pasty termoprzewodzącej.
Często zadawane pytania dotyczące instalacji pasty termoprzewodzącej
Ile pasty termoprzewodzącej należy użyć?
Dla większości procesorów, wystarczająca jest ilość odpowiadająca wielkości ziarna grochu lub mała linia pasty. W przypadku procesorów Intel i Ryzen 7000 13. generacji, użyj dwa razy więcej pasty, ze względu na większą powierzchnię. Jeżeli używasz procesora Intel Xeon lub AMD Threadripper, o jeszcze większej powierzchni, użyj większej ilości pasty termoprzewodzącej. Pamiętaj o równomiernym rozprowadzeniu pasty, aby utrzymać odpowiednią temperaturę procesora.
Czy pastę termoprzewodzącą można użyć ponownie?
Nie. Nie używaj ponownie starej pasty termoprzewodzącej. Zanim nałożysz nową warstwę, usuń pozostałości pasty z procesora przy użyciu 99% roztworu alkoholu izopropylowego. Pamiętaj o ponownym nałożeniu pasty termoprzewodzącej, jeśli odłączysz chłodzenie od procesora.
Jak sprawdzić, czy pasta termoprzewodząca została prawidłowo nałożona?
Musisz przejść do BIOS-u i sprawdzić temperaturę procesora w stanie spoczynku (najlepiej w zakresie 25-45 stopni Celsjusza). Wykonaj test obciążeniowy, np. Prime95 w systemie Windows, aby sprawdzić temperaturę procesora. Pod obciążeniem, temperatura nie powinna przekraczać 95 stopni Celsjusza. Jeżeli przekroczy ten próg, procesor automatycznie zacznie spowalniać. Nowe procesory Intela zaczynają zwalniać przy temperaturze 100 stopni Celsjusza.
Czy istnieje zła metoda nakładania pasty termoprzewodzącej?
Wiele osób testowało różne wzory nakładania pasty, np. „X” lub „gwiazdkę”. Testowano również użycie zbyt małej lub zbyt dużej ilości pasty. Niektóre z tych testów przyniosły zaskakująco dobre wyniki, inne były katastrofalne. Jaki jest więc prawidłowy sposób nakładania pasty? Odpowiedź jest prosta. Odpowiednia ilość, na środku procesora, w zależności od jego powierzchni.
Jak usunąć pozostałości pasty termoprzewodzącej, podczas wymiany chłodzenia procesora?
Pozostałości pasty można usunąć z procesora. Użyj 99% roztworu alkoholu izopropylowego i ściereczki z mikrofibry. Wyczyść wszelkie ślady pasty termoprzewodzącej, przed wymianą chłodzenia procesora.
Nakładanie pasty termoprzewodzącej na procesor podczas budowy komputera
Wiesz już, jak nałożyć pastę termoprzewodzącą na procesor i jak upewnić się, że proces przebiegł pomyślnie, za pomocą testów obciążeniowych. Przygotowaliśmy również dla ciebie poradnik, który pomoże Ci wybrać najlepszą pastę termoprzewodzącą dostępną na rynku. Pamiętaj, że choć pasta termoprzewodząca jest niezbędna, wydajne chłodzenie, które poradzi sobie z TDP (poborem mocy) procesora, jest równie ważne, aby zapewnić stabilną pracę komputera. W związku z tym, przygotowaliśmy listę najlepszych chłodzeń procesora, które możesz kupić. Jeżeli nadal masz jakieś wątpliwości, zadaj pytanie w komentarzu, a my postaramy się pomóc.