Nagroda Nobla w dziedzinie chemii w 2025 roku została przyznana Susumu Kitagawie, Richardowi Robsonowi i Omarowi Yaghiemu za ich pionierskie prace nad rozwojem nowej formy architektury molekularnej. Ich przełomowe osiągnięcie w tworzeniu metaloorganicznych szkieletów (MOF) otworzyło drogę do innowacyjnych rozwiązań palących globalnych wyzwań, w tym łagodzenia zmian klimatu i niedoboru wody pitnej. Te zaawansowane materiały posiadają unikalne właściwości strukturalne, które umożliwiają znaczące magazynowanie gazów i substancji chemicznych, czyniąc je kluczowymi w zastosowaniach od pozyskiwania wody na obszarach suchych, po wychwytywanie dwutlenku węgla i bezpieczne przechowywanie toksycznych gazów.
Tegoroczni laureaci zaprojektowali materiały charakteryzujące się niespotykanym dotąd poziomem porowatości. Komitet podkreślił, że niektóre MOF-y wykazują tak rozległą wewnętrzną powierzchnię, że objętość porównywalna do kostki cukru może pomieścić powierzchnię odpowiadającą dużemu boisku piłkarskiemu. Ta niezwykła właściwość pozwala na efektywne przechowywanie ogromnych ilości gazów w minimalnej przestrzeni, co przywodzi na myśl pozornie pojemną torebkę z serii o Harrym Potterze.
Implikacje tych odkryć sięgają rozwiązywania problemów związanych z uporczywymi zanieczyszczeniami środowiska, takimi jak substancje per- i polifluoroalkilowe (PFAS), często nazywane „wiecznymi chemikaliami”. Królewska Szwedzka Akademia Nauk, która przyznaje nagrodę, odnotowała, że od początkowych przełomów zsyntetyzowano dziesiątki tysięcy różnych MOF-ów. Poza remediacją środowiska, materiały te mają potencjał dla przemysłu farmaceutycznego oraz szerszych działań na rzecz oczyszczania źródeł wody i neutralizacji pozostałości farmaceutycznych w środowisku.
Uznana Nagroda Nobla w dziedzinie chemii, przyznawana przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, wiąże się ze wspólną nagrodą w wysokości 11 milionów koron szwedzkich (około 1,2 miliona dolarów). Laureaci, Susumu Kitagawa z Uniwersytetu Kyoto, Richard Robson z Uniwersytetu w Melbourne i Omar Yaghi z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, dołączają do wybitnego grona naukowców docenionych za transformacyjne wkłady. Profesor Kitagawa wyraził swoje ambicje dotyczące opracowania MOF-ów, które mogłyby wychwytywać i rozdzielać gazy atmosferyczne, potencjalnie przekształcając je w cenne materiały przy użyciu odnawialnych źródeł energii.
Historia Omara Yaghiego, urodzonego w Jordanii jako dziecko palestyńskich uchodźców, podkreśla głęboki wpływ dążenia naukowego. Jego osobista historia, od skromnych początków do wiodącej pozycji w naukach molekularnych, uwypukla jego przekonanie, że „nauka jest największą siłą wyrównującą szanse na świecie”. Ten głęboki szacunek dla dziedziny zrodził się w dzieciństwie, podsycany wczesną fascynacją skomplikowaną budową cząsteczek.
Jest to trzecie ogłoszenie Nagrody Nobla w tym roku, po nagrodach w dziedzinie medycyny i fizyki. Nagrody Nobla, ustanowione testamentem Alfreda Nobla, przyznawane są za wybitne osiągnięcia od 1901 roku. Sam Nobel był chemikiem, którego prace nad materiałami wybuchowymi przyczyniły się do jego ogromnej fortuny. Nagroda w dziedzinie chemii, choć czasami mniej prominentna niż w innych dziedzinach, historycznie honorowała kluczowe odkrycia, takie jak rozszczepienie jądra atomowego i sekwencjonowanie DNA. Nagroda z ubiegłego roku doceniła postępy w analizie i projektowaniu struktur białek, wpływając na rozwój leków.
newsblog.pl
Maciej – redaktor, pasjonat technologii i samozwańczy pogromca błędów w systemie Windows. Zna Linuxa lepiej niż własną lodówkę, a kawa to jego główne źródło zasilania. Pisze, testuje, naprawia – i czasem nawet wyłącza i włącza ponownie. W wolnych chwilach udaje, że odpoczywa, ale i tak kończy z laptopem na kolanach.