Integralność rozległego lasu deszczowego Amazonii w Ameryce Południowej jest coraz bardziej zagrożona, nie przez siły zewnętrzne, ale przez wewnętrzne zakłócenia jego życiodajnego krwiobiegu: rzek atmosferycznych. Nowa analiza naukowa ujawnia, że postępujące wylesianie, szczególnie w kluczowych regionach, bezpośrednio wpływa na te życiodajne „latające rzeki”, które transportują wilgoć z Atlantyku, prowadząc do poważnych susz, niepowodzeń w rolnictwie i przyspieszonego ryzyka transformacji ekologicznej z lasu deszczowego w sawannę.
Mechanizm zakłócania przepływu wody atmosferycznej
Te kluczowe prądy atmosferyczne, potocznie nazywane „latającymi rzekami”, są głównym mechanizmem, dzięki któremu dorzecze Amazonii otrzymuje znaczną część opadów. Zjawisko to rozpoczyna się nad Oceanem Atlantyckim, gdzie dominujące wiatry pasatowe niosą wilgotne powietrze w głąb lądu. Gęsty las amazoński działa następnie jako kolosalna pompa biologiczna. Poprzez transpirację drzewa absorbują wodę i uwalniają ją z powrotem do atmosfery, skutecznie podtrzymując i przenosząc te naładowane wilgocią masy powietrza na tysiące mil na zachód. Proces ten jest fundamentalny dla istnienia lasu deszczowego, a badacze tacy jak Carlos Nobre odegrali kluczową rolę w kwantyfikacji jego znaczenia i ostrzeganiu przed potencjalnym „punktem krytycznym”, w którym ekosystem mógłby nieodwracalnie przejść w kierunku suchszej sawanny.
Podatność południowo-zachodniej Amazonii
Obecna analiza projektu MAAP (Monitoring of the Andean Amazon Project) organizacji Amazon Conservation podkreśla szczególną podatność południowego Peru i północnej Boliwii na te zakłócenia. W porze suchej kluczowa trasa rzeki atmosferycznej przebiega nad południową Brazylią, obszarem intensywnie wylesianym. Zmniejszenie pokrywy drzewnej w tym regionie ogranicza zdolność transportu wilgoci na zachód, bezpośrednio wpływając na opady w kluczowych obszarach, takich jak Park Narodowy Manu w Peru. Ilustruje to krytyczną zależność, gdzie wysiłki na rzecz ochrony w strefach chronionych mogą zostać podważone przez wylesianie występujące setki mil dalej, wpływając na same źródła wody, które podtrzymują te ekosystemy.
Obserwowalne konsekwencje i wpływ ekologiczny
Namacalne skutki tych zmienionych wzorców opadów stają się coraz bardziej widoczne. Corine Vriesendorp, dyrektor ds. naukowych w Amazon Conservation, zauważa, że w ostatnich latach Amazonia doświadcza bezprecedensowej suszy, zakłócającej tradycyjne kalendarze ekologiczne, na których polegają społeczności rdzenne w zakresie sadzenia, rybołówstwa i innych kluczowych działań. Ta nieprzewidywalność opadów, poza potęgującym wpływem zmian klimatu, znacząco wpływa na środki do życia. Rolnicy doświadczają nieurodzaju, rodziny rdzenne napotykają trudności z sezonami polowań i połowów, a produkcja energii wodnej jest zagrożona w miastach zależnych od poziomu rzek.
Wylesianie i kruchość ekosystemu
Badania MAAP dalej wyjaśniają, w jaki sposób wzorce wylesiania pogarszają problem. Podczas gdy północna trasa latających rzek przepływa głównie nad nienaruszonymi lasami w porze deszczowej, w porze suchej te przepływy atmosferyczne przekierowują się nad południową Brazylię. Region ten charakteryzuje się rozległym wylesianiem pod projekty rolnicze i infrastrukturalne, takie jak proponowana autostrada BR-319. Zmniejszona pokrywa leśna w tych korytarzach pory suchej oznacza mniejszą dostępność wilgoci dokładnie wtedy, gdy ekosystem leśny jest najbardziej obciążony i potrzebuje wody.
Nieuchronne ryzyko transformacji ekosystemu
Od lat naukowcy teoretyzują o osiągnięciu przez Amazonię krytycznego „punktu krytycznego”, w którym rozległe połacie lasu deszczowego mogłyby przekształcić się w sawannę. Najnowsze odkrycia sugerują, że nie jest to jednolity, nagły upadek, ale raczej proces bardziej lokalny i stopniowy. Obszary takie jak południowo-zachodnia Amazonia wykazują wcześniejsze oznaki zmniejszonych opadów poniżej regionów wylesionych, wskazując na zwiększoną podatność. Przy około 17% utraconej pokrywy leśnej Amazonii, głównie z powodu hodowli bydła i uprawy soi, zdolność ekosystemu do recyklingu wody zmniejszyła się. Prognozy wskazują, że przekroczenie 20-25% wylesienia, w połączeniu z progiem globalnego ocieplenia wynoszącym 2 stopnie Celsjusza, znacząco zwiększa prawdopodobieństwo osiągnięcia tego nieodwracalnego punktu krytycznego.
Ścieżki łagodzenia i ochrony
Rozwiązanie tego narastającego kryzysu wymaga wieloaspektowego podejścia. Naukowcy podkreślają konieczność natychmiastowego zaprzestania wylesiania, zapobiegania degradacji lasów i eliminacji pożarów. Kluczowe są również wysiłki na rzecz odbudowy lasów na dużą skalę, potencjalnie obejmujące co najmniej pół miliona kilometrów kwadratowych. Oprócz tych środków, utrzymanie globalnego ocieplenia poniżej progu 2 stopni Celsjusza jest przedstawiane jako niezbędne dla przetrwania Amazonii. Eksperci proponują również stworzenie nowych oznaczeń ochronnych, mających na celu ochronę tych korytarzy rzek atmosferycznych, uznając znaczenie ochrony nie tylko obszarów lądowych, ale także przepływów powietrznych, które je podtrzymują. Ostatecznie, strategia obejmująca całe dorzecze, obejmująca współpracę regionalną między narodami Amazonii, jest kluczowa, ponieważ zdrowie ekologiczne jednego kraju jest nierozerwalnie związane ze zdrowiem jego sąsiadów.
Źródła
newsblog.pl
Maciej – redaktor, pasjonat technologii i samozwańczy pogromca błędów w systemie Windows. Zna Linuxa lepiej niż własną lodówkę, a kawa to jego główne źródło zasilania. Pisze, testuje, naprawia – i czasem nawet wyłącza i włącza ponownie. W wolnych chwilach udaje, że odpoczywa, ale i tak kończy z laptopem na kolanach.