Sztuka projektowania graficznego to rozległa i kreatywna dziedzina, otwierająca szerokie perspektywy zawodowe. Łącząc zdolności artystyczne z wyobraźnią i zaawansowanymi technologiami, możesz kreować zachwycające i praktyczne projekty, które zyskują uznanie zarówno klientów, jak i odbiorców końcowych.
Ścieżka kariery w projektowaniu graficznym może zaprowadzić Cię do wielu różnorodnych sektorów, w tym do przemysłu produkcyjnego, mediów, branży wydawniczej, gier wideo, kinematografii i wielu innych.
Praktycznie każda gałąź gospodarki korzysta z różnych form projektowania. W obliczu rosnącej konkurencji i dążenia do wyróżnienia się, przedsiębiorstwa nieustannie poszukują wykwalifikowanych grafików. Specjaliści ci mogą zajmować się projektowaniem interfejsów użytkownika (UI) i doświadczeń użytkownika (UX), projektowaniem produktów, tworzeniem gier wideo i nie tylko.
W zależności od branży, firmy zatrudniają projektantów, aby tworzyli unikalne, wysokiej jakości projekty, które pozwolą im wyróżnić się na tle konkurencji, prezentując swoje produkty i usługi w jak najlepszym świetle.
Zatem, jeśli pasjonuje Cię projektowanie i rozważasz karierę w tej dziedzinie, przygotowaliśmy listę różnych stanowisk związanych z projektowaniem graficznym. Najpierw jednak przybliżmy nieco samą istotę tej dziedziny.
Czym właściwie jest projektowanie graficzne?
Projektowanie graficzne to dyscyplina artystyczna, która obejmuje kreowanie grafik, wizualizacji, projektów, układów i elementów dla szerokiej gamy produktów i usług, obejmujących różne branże – od publikacji i marketingu, po produkcję i e-commerce. Profesjonaliści specjalizujący się w tej dziedzinie to graficy.
Tworzą oni projekty dla dóbr konsumpcyjnych i przemysłowych, a także dla produktów cyfrowych, takich jak strony internetowe, e-booki, instrukcje obsługi, logotypy, gry wideo, animacje i wiele innych. Graficy posiadają rozległą wiedzę i umiejętności z zakresu różnych zasad artystycznych, takich jak kompozycja obrazu, teoria koloru, kształty, efekty oraz układy. Dodatkowo charakteryzują się analitycznym, kreatywnym i innowacyjnym myśleniem, które pozwala im realizować nawet bardzo złożone projekty.
Ponadto graficy korzystają z różnorodnych narzędzi – od szkicowania na papierze po zaawansowane programy komputerowe. Wraz z postępem technologicznym, wykorzystanie oprogramowania pozwala im na eksperymentowanie z projektami i dostosowywanie ich do indywidualnych wymagań. Wykorzystują oprogramowanie CAD, takie jak AutoCAD, a także inne narzędzia, takie jak Photoshop, Adobe Illustrator i pakiet Corel. Dlatego też, dobra znajomość obsługi tych narzędzi jest kluczowa dla współczesnego grafika.
Dlaczego warto wybrać projektowanie graficzne?
Praca grafika przynosi wiele korzyści, zarówno w aspekcie kariery, jak i rozwoju osobistego. Oto kilka powodów, dla których projektowanie graficzne może być doskonałym wyborem zawodowym.
- Zarabiaj na tym, co kochasz: Kreatywność nie rodzi się z przymusu. Jeżeli projektowanie jest Twoją prawdziwą pasją i pragniesz pracować jako grafik, będziesz miał okazję zarabiać na tym, co kochasz robić. Praca nie będzie dla Ciebie ciężarem, a źródłem satysfakcji i ciągłej radości.
- Rosnący popyt: Projektanci graficzni są poszukiwani na całym świecie. Według danych IBISWorld, wartość globalnego rynku projektowania graficznego szacuje się na 45,8 miliarda dolarów.
- Wpływaj na rzeczywistość: Wykorzystując swoje unikalne pomysły i zdolności projektowe, możesz realnie zmieniać świat. Możesz uczestniczyć w projektowaniu produktów przyjaznych środowisku, angażować się w kampanie na rzecz ochrony natury, a nawet zachęcać ludzi do profilaktyki zdrowotnej za pomocą sugestywnych ilustracji.
- Pracuj z dowolnego miejsca: Do pracy grafika wystarczy komputer. Nie potrzebujesz fizycznych nośników. Możesz spotykać się online, dzielić się swoimi projektami i zbierać opinie, aby je udoskonalać.
- Bądź swoim własnym szefem: Jeżeli nie interesuje Cię etat, możesz zostać niezależnym grafikiem i samemu decydować o swojej pracy. Masz elastyczne godziny i nikt nie narzuca Ci, co masz robić. Możesz współpracować z firmami z całego świata, bez względu na granice geograficzne.
Jeśli zatem szukasz kariery w tej dziedzinie, poniżej znajdziesz szereg stanowisk związanych z projektowaniem graficznym, które możesz przeanalizować i wybrać to, które najbardziej odpowiada Twoim zainteresowaniom i umiejętnościom.
Projektant doświadczeń użytkownika (UX)
Projektant UX to jedno z najbardziej lukratywnych stanowisk w branży projektowania graficznego. Jeżeli fascynujesz się projektowaniem graficznym i posiadasz pewne umiejętności techniczne w zakresie tworzenia aplikacji internetowych i mobilnych, ta praca jest dla Ciebie. Jako projektant UX będziesz odpowiedzialny za projektowanie stron internetowych, aplikacji i usług, dbając o to, aby korzystanie z tych produktów cyfrowych było intuicyjne i przyjemne dla użytkowników.
Obowiązki: Głównym celem projektanta UX jest zapewnienie doskonałych doświadczeń użytkownika podczas korzystania ze strony internetowej, aplikacji lub usługi online. Produkt powinien być prosty w obsłudze i nawigacji, a jednocześnie estetyczny.
Jako projektant UX będziesz wykorzystywał swoje zdolności projektowe do tworzenia i udoskonalania doświadczeń użytkownika. Będziesz dbał o logiczną strukturę produktu, a także testował jego działanie w różnych warunkach, aby zidentyfikować ewentualne niedociągnięcia i wprowadzić niezbędne poprawki.
Kwalifikacje: Stanowisko projektanta UX może wymagać dyplomu z projektowania graficznego, projektowania UX lub informatyki. Niektórzy pracodawcy mogą również oczekiwać tytułu licencjata. Kluczowe są tu umiejętności techniczne oraz wiedza z zakresu psychologii użytkownika, która pozwala na tworzenie intuicyjnych i przyjaznych rozwiązań.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta UX w Stanach Zjednoczonych wynosi 90 634 USD.
Projektant interfejsu użytkownika (UI)
Projektanci interfejsu użytkownika (UI) to specjaliści, którzy zajmują się projektowaniem interfejsów użytkownika dla aplikacji i stron internetowych. Często ich praca łączy się z projektowaniem doświadczeń użytkownika (UX), dlatego znajomość UX jest dodatkowym atutem. Jeśli masz podstawową wiedzę z zakresu kodowania i umiejętności projektowe, praca jako projektant interfejsu użytkownika może być dla Ciebie idealna.
Obowiązki: Projektant UI dba o to, aby strony internetowe były przyjazne dla użytkownika zarówno pod względem wyglądu, jak i funkcjonalności. Projektanci UI są odpowiedzialni za projektowanie reklam, stron internetowych i innych usług internetowych, z których użytkownicy końcowi mogą łatwo korzystać. Chociaż nie zajmują się bezpośrednim kodowaniem, ściśle współpracują z programistami, tworząc projekty interfejsu użytkownika.
Kwalifikacje: Wielu pracodawców oczekuje od projektantów UI dyplomu z projektowania graficznego, projektowania interfejsu użytkownika lub informatyki, a niekiedy również tytułu licencjata. Projektant UI musi posiadać umiejętności kodowania, a także silne zdolności projektowe i umiejętność tworzenia funkcjonalnych interfejsów dla produktów internetowych.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta UI wynosi około 78 080 USD.
Projektant logo
Czy poza projektowaniem interesujesz się również marketingiem i brandingiem?
W takim razie praca projektanta logo może być dla Ciebie lukratywną opcją. Logo jest kluczowym elementem identyfikacji marki, a dobrze zaprojektowane logo pozwala firmom na wyróżnienie się na rynku. Projektanci logo mogą również zajmować się projektowaniem identyfikacji wizualnej, tworząc logotypy i dobierając kolory, czcionki, kształty i inne elementy, aby tworzyć atrakcyjne projekty. Poza projektowaniem logo mogą również zajmować się projektowaniem wizytówek, reklam itp.
Obowiązki: Projektanci logo tworzą symbole lub grafiki, które reprezentują markę, usługę lub produkt. Dobierają kształty i kolory, które harmonijnie współgrają z identyfikacją marki. Aby to zrobić, muszą dokładnie przeanalizować markę lub produkt, poznać grupę docelową, obszar działalności i inne ważne informacje, które pozwolą im stworzyć wizualnie konkurencyjny projekt.
Ponadto projektanci logo muszą być na bieżąco z aktualnymi standardami projektowymi i trendami rynkowymi. Jednocześnie muszą tworzyć świeże, unikalne projekty, które nie są kopią istniejących rozwiązań.
Kwalifikacje: Zazwyczaj projektant logo musi posiadać tytuł licencjata z projektowania graficznego, jednak wymagania mogą się różnić w zależności od firmy. Najważniejsza jest wiedza z zakresu reklamy i umiejętności ilustratorskie. Możesz podjąć pracę na pełny etat w agencji reklamowej lub dużej firmie, która zatrudnia wewnętrznych projektantów. Możesz również zostać niezależnym projektantem logo i współpracować z wieloma markami.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta logo wynosi 50 430 USD.
Projektant mody
Jeśli pasjonujesz się modą i sztuką, możesz spróbować swoich sił w projektowaniu mody. Projektanci mody projektują kolekcje odzieży, akcesoriów i obuwia. Mają świetne wyczucie detali i kolorów, a także silne poczucie proporcji, równowagi i estetyki. Możesz specjalizować się w konkretnej dziedzinie, np. projektowaniu obuwia lub odzieży damskiej, lub pracować jako projektant ogólny.
Obowiązki: Do obowiązków projektanta mody należy tworzenie projektów odzieży z uwzględnieniem potrzeb i preferencji odbiorców. Projektanci korzystają z oprogramowania CAD (Computer-Aided Design) do projektowania i dostosowywania projektów do rozmiarów odzieży.
W tym celu projektanci muszą poznać bazę klientów marki i ich wymagania, aby tworzyć projekty, które trafią w ich gusta. Ponadto planują asortyment produktów, koordynują działania z innymi członkami zespołu, prezentują projekty klientom i oceniają efekty swojej pracy. Śledzą również najnowsze trendy w modzie, aby odpowiadać na zmieniające się potrzeby rynku.
Kwalifikacje: Zazwyczaj wymagany jest tytuł licencjata z projektowania mody lub projektowania graficznego oraz wcześniejsze doświadczenie w branży. Stanowiska te oferują marki odzieżowe lub akcesoriów, a także agencje zewnętrzne współpracujące z różnymi firmami.
Zarobki: Roczne wynagrodzenie projektanta mody waha się od 48 998 USD do 73 643 USD.
Edytor zdjęć
Edycja zdjęć to bardzo cenna umiejętność w dzisiejszych czasach. Specjaliści w tej dziedzinie są poszukiwani przez firmy oferujące różnorodne produkty, takie jak sklepy internetowe, media społecznościowe, marki odzieżowe i wiele innych. Edytor zdjęć musi mieć wyczucie estetyki, kolorów, oświetlenia i efektów. Jeśli pasjonuje Cię fotografia, możesz rozważyć karierę w edycji zdjęć.
Obowiązki: Edytorzy zdjęć zajmują się obróbką zdjęć, aby poprawić ich wygląd, zrównoważyć kolory i oświetlenie, połączyć kilka obrazów w jeden i uzyskać pożądany efekt. Czasami zmieniają nawet kolory ubrań, biżuterii i innych przedmiotów, aby prezentowały się jak najlepiej. Ponadto mogą dodawać na zdjęciach banery lub logotypy firm, aby wzmocnić ich identyfikację.
Kwalifikacje: Aby zostać edytorem zdjęć, musisz mieć zaawansowane umiejętności w obsłudze programów takich jak Photoshop oraz innych narzędzi do edycji. Możesz zdobyć je podczas kursu projektowania graficznego. Niektóre firmy mogą również wymagać tytułu licencjata z projektowania graficznego, projektowania produktu lub fotografii. Firmy produkcyjne mogą zatrudniać edytorów zdjęć, aby pracowali nad zdjęciami produktów i przedstawiali je klientom w jak najlepszym świetle.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie edytora zdjęć w USA wynosi 39 029 USD.
Projektant opakowań
Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego opakowania niektórych marek wyglądają tak atrakcyjnie?
Na przykład opakowania produktów Apple są eleganckie i minimalistyczne.
To zasługa projektantów opakowań!
Projektowanie opakowań to bardzo różnorodna dziedzina. Mamy pudełka, butelki, torby, słoiki, puszki, folie i wiele innych. Projektanci opakowań to osoby odpowiedzialne za tworzenie projektów opakowań produktów. Jest to praca wymagająca kreatywności i wyobraźni, a jednocześnie uwzględniająca praktyczną stronę projektu. Opakowanie musi być wygodne w otwieraniu i użyciu, a także atrakcyjne dla klienta.
Obowiązki: Projektanci opakowań wykorzystują oprogramowanie CAD do projektowania, dodawania szczegółowych informacji o produkcie (czytelnych czcionek) i innych elementów, które pomogą konsumentom w korzystaniu z produktu. Projekt musi być również skalowalny, aby ten sam projekt mógł być używany dla różnych rozmiarów produktów (np. butelka szamponu w różnych pojemnościach).
Projektant opakowań musi również posiadać wiedzę z zakresu materiałów opakowaniowych, ich wpływu na środowisko i innych aspektów.
Kwalifikacje: Większość firm wymaga tytułu licencjata z projektowania produktu lub projektowania graficznego oraz wcześniejszego doświadczenia w branży.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta opakowań wynosi 33 167 USD.
Dyrektor artystyczny
Dyrektorzy artystyczni to doświadczeni specjaliści, którzy zarządzają zespołami projektantów pracujących nad różnorodnymi projektami kreatywnymi, takimi jak projektowanie stron internetowych, produkcja filmów i telewizji, marketing, wydawnictwa i wiele innych. Nadzorują prace projektowe i posiadają wiedzę z różnych dziedzin sztuki, filmu, mody i innych branż związanych ze sztuką.
Obowiązki: Dyrektor artystyczny musi rozumieć cele i założenia marki oraz kierować zespołem projektantów w tworzeniu doskonałych projektów, które odpowiadają specyfice danego przedsięwzięcia. Dyrektorzy artystyczni szkolą projektantów, rekrutują nowych pracowników, współpracują z innymi działami zaangażowanymi w projekt, tworzą elementy wizualne, ustalają harmonogramy i budżety projektów, śledzą efekty prac i analizują potrzeby konsumentów oraz trendy rynkowe.
Kwalifikacje: Pracodawcy mogą oczekiwać tytułu licencjata lub magistra z projektowania lub sztuki, a także udokumentowanego doświadczenia w branży. Dyrektorzy artystyczni muszą mieć doskonałe umiejętności komunikacyjne i przywódcze, ponieważ na co dzień współpracują z pracownikami firmy i klientami.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie dyrektora artystycznego wynosi 72 297 USD.
Projektant produktu
Projektanci produktów zajmują się projektowaniem produktów, z których korzystamy w codziennym życiu. Mogą to być dobra konsumpcyjne lub przemysłowe. Oprócz projektowania nowych produktów, ulepszają oni również istniejące projekty. Współpracują z zespołami produkcyjnymi, marketingowymi i inżynierskimi, aby tworzyć projekty, które będą jak najbardziej funkcjonalne i wartościowe dla konsumentów i firm.
Obowiązki: Projektanci produktów analizują proces tworzenia produktu, tworzą szczegółową dokumentację i projekt oraz prezentują je innym zespołom za pomocą szkiców, planów i scenorysów. Projektują również prototypy w celu testowania funkcjonalności produktu i zbierania opinii od klientów i zespołu.
Kwalifikacje: Projektant produktu musi posiadać tytuł licencjata z projektowania produktu lub równoważny dyplom, a także doświadczenie w branży. Projektanci produktów mogą pracować w firmach produkcyjnych, warsztatach lub studiach projektowych.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta produktu wynosi 62 400 $.
Projektant gier wideo
Jeśli kochasz gry wideo, możesz spróbować swoich sił jako projektant gier. Projektanci gier to osoby kreatywne, z dużą wyobraźnią i doskonałymi umiejętnościami projektowymi. Ich zainteresowania często obejmują przygodę, sport i inne dziedziny związane z grami wideo.
Obowiązki: Projektanci gier wideo tworzą interaktywne efekty i wizualizacje dla gier. Mogą zajmować się projektowaniem postaci, środowisk, animacją tła, krajobrazów, elementów przyrody, broni i wielu innych. Projektanci gier tworzą gry przygodowe, wyścigowe i wiele innych, w zależności od swoich zainteresowań i umiejętności.
Oprócz projektowania mogą również współpracować z działem pisania, aby tworzyć fabułę i wykorzystywać różne funkcje i elementy do opowiedzenia historii.
Kwalifikacje: Pracodawcy mogą oczekiwać tytułu licencjata z projektowania graficznego lub równoważnego dyplomu. Na tym stanowisku, oprócz umiejętności projektowania i wizualizacji, liczy się również kreatywność i umiejętność pracy nad fabułą. Możesz wybrać pracę jako freelancer lub pracować na pełny etat.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta gier wideo wynosi około 57 355 USD.
Projektant multimediów
Projektanci multimediów mogą pracować jako animatorzy lub artyści, którzy wykorzystują zaawansowane technologie do tworzenia animacji, elementów 3D, efektów specjalnych i innych wizualizacji. Mogą pracować w różnych branżach, takich jak telewizja, gry wideo, film i inne.
Obowiązki: Projektanci multimediów pracują z modelami 2D i 3D, tworzą skomplikowane animacje i grafiki za pomocą programów graficznych, takich jak oprogramowanie CAD, np. AutoCAD. Używając kolorów, świateł, ruchów, tekstur, cieni i innych elementów, sprawiają, że postacie i obiekty wydają się realistyczne.
Współpracują z działami artystycznymi, aby dopasować się do fabuły, tworzyć scenorysy oraz analizować najnowsze trendy i projekty. Projektanci multimediów współpracują również z pisarzami, aktorami, reżyserami i klientami, aby tworzyć projekty, które przekazują istotne treści, a jednocześnie mieszczą się w ustalonych terminach.
Kwalifikacje: Dyplom z animacji lub projektowania graficznego może być wystarczający, jednak liczy się silne wyczucie charakteru postaci, emocji, ruchów i innych aspektów projektów multimedialnych. Doświadczenie jest zawsze dodatkowym atutem.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta multimediów wynosi 56 351 $.
Projektant reklamy
Jeżeli interesujesz się marketingiem i projektowaniem, kariera projektanta reklamy może być dla Ciebie strzałem w dziesiątkę. Możesz połączyć swoją wiedzę i techniki marketingowe z umiejętnościami projektowania, aby tworzyć doskonałe wizualizacje, które pomogą wyróżnić marki i ich produkty na tle konkurencji.
Obowiązki: Projektanci reklamy są odpowiedzialni za szkicowanie i projektowanie atrakcyjnych wizualnie materiałów marketingowych, takich jak banery, ulotki, menu, e-booki, broszury itp. Mogą również korzystać z własnych zdjęć, aby uatrakcyjnić swoje projekty. Projektują także billboardy, reklamy na stronach internetowych, reklamy w prasie i inne materiały promocyjne.
Projektanci reklam korzystają z programów takich jak Adobe Photoshop oraz innych zaawansowanych narzędzi graficznych, aby tworzyć projekty, które najlepiej oddają przekaz marki. Wykorzystując te narzędzia, skalują projekty i wprowadzają zmiany na podstawie opinii innych członków zespołu lub kierownictwa, aby stworzyć lepszą wersję.
Kwalifikacje: Pracodawcy mogą oczekiwać tytułu licencjata z projektowania graficznego. Ukończenie certyfikowanego kursu z marketingu, biznesu lub reklamy może być dodatkowym atutem.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta reklamy wynosi 62 930 USD.
Projektant publikacji
Jeżeli jesteś osobą kreatywną i posiadasz wiedzę z zakresu mediów drukowanych, możesz spróbować kariery projektanta publikacji. Specjaliści w tej dziedzinie mają naturalną zdolność przekształcania pisemnych informacji w wizualnie atrakcyjne projekty, które są łatwe do zrozumienia.
Obowiązki: Projektanci publikacji są odpowiedzialni za tworzenie projektów graficznych, układu i wyglądu wizualnego dla różnego rodzaju publikacji drukowanych. Może to obejmować dodawanie grafik do książek, instrukcji obsługi, raportów, oficjalnych dokumentów, publikacji naukowych, katalogów itp. Publikacje te mają na celu promowanie produktów i usług danej marki.
Jako projektant publikacji musisz skupić się na stworzeniu projektu, który pomoże dobrze zobrazować omawiane koncepcje, np. jak korzystać z produktu w kilku krokach. Twoje projekty będą zamieszczane obok tekstów wyjaśniających, dlatego powinny być czytelne i przyciągające uwagę.
Kwalifikacje: Pracodawcy mogą oczekiwać dyplomu z projektowania druku, projektowania graficznego, doświadczenia użytkownika lub pokrewnego kierunku. Firmy zatrudniające projektantów publikacji to agencje wydawnicze, agencje prasowe i inne.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie projektanta publikacji wynosi 72 184 USD.
Artysta produkcji
Artyści produkcji to osoby, które oceniają finalny projekt produktu. Posiadają doskonałe umiejętności projektowe i potrafią ocenić, czy dany projekt jest gotowy do wdrożenia, czy też wymaga poprawek. Praca artysty produkcji wymaga zarówno umiejętności projektowych, jak i analitycznych.
Obowiązki: Artyści produkcji finalizują projekt. Gromadzą, przesyłają i przetwarzają pliki zawierające projekty w formacie cyfrowym, a następnie oceniają ich ostateczną wersję. Ponadto zawsze sprawdzają, czy projekt spełnia oczekiwania klienta i czy jest gotowy do wdrożenia. Jeżeli projekt spełnia wszystkie wymogi, artysta produkcji przekazuje go do kolejnych etapów. W przeciwnym razie, pracuje nad jego optymalizacją.
Artyści produkcji pracują z czcionkami, kolorami i innymi elementami, dbając o to, aby projekt spełniał wysokie standardy produkcyjne. Ponadto dokonują ostatecznych poprawek, eliminują zbędne elementy i dopracowują układ. Sprawdzają również, czy w projekcie nie ma literówek i błędów, a następnie oddają projekt na czas.
Kwalifikacje: Dyplom z projektowania graficznego może być dobrym początkiem kariery artysty produkcji. Niezbędne są również umiejętności projektowe i analityczne.
Zarobki: Średnie roczne wynagrodzenie artysty produkcji w Stanach Zjednoczonych wynosi 56 259 $.
Podsumowanie 👨🏫
Kariera w projektowaniu graficznym może być bardzo satysfakcjonująca, jeżeli pasjonuje Cię projektowanie i posiadasz umiejętności ożywiania swoich projektów. Zapoznaj się z wymienionymi stanowiskami i wybierz to, które najbardziej odpowiada Twoim zainteresowaniom i umiejętnościom.
Interesujesz się projektowaniem UX? Sprawdź 12 kursów projektowania UX dla programistów i projektantów.
Chcesz nauczyć się Photoshopa? Oto 6 samouczków online.
Chcesz pracować jako freelancer? Oto kilka platform, na których możesz rozpocząć swoją karierę jako niezależny projektant graficzny.
newsblog.pl
Maciej – redaktor, pasjonat technologii i samozwańczy pogromca błędów w systemie Windows. Zna Linuxa lepiej niż własną lodówkę, a kawa to jego główne źródło zasilania. Pisze, testuje, naprawia – i czasem nawet wyłącza i włącza ponownie. W wolnych chwilach udaje, że odpoczywa, ale i tak kończy z laptopem na kolanach.