W świecie zarządzania nieustannie toczy się dyskusja na temat podejścia odgórnego i oddolnego.
Obie te metody mają swoje unikalne zalety, idealnie sprawdzając się w różnych projektach, zespołach i organizacjach. Chociaż każda z nich ma swoje mocne i słabe strony, wybór właściwego podejścia we właściwym czasie nadal stanowi wyzwanie.
Skuteczne zarządzanie ma fundamentalne znaczenie, niezależnie od tego, czy chodzi o kierowanie organizacją, realizację projektu, czy osiągnięcie wyznaczonego celu.
Dobrze zastosowane zarządzanie może przynieść oszczędność czasu i zasobów, które można zainwestować w inne zadania, jednocześnie redukując komplikacje i konflikty.
Porównajmy zatem podejście odgórne z oddolnym, aby ustalić, które z nich będzie optymalne w Twoim przypadku.
Podejście odgórne i oddolne: istota koncepcji
Zanim zagłębimy się w style zarządzania, przyjrzyjmy się bliżej, czym charakteryzuje się podejście odgórne i oddolne.
Czym jest podejście odgórne?
Podejście odgórne w zarządzaniu bazuje na tradycyjnej hierarchicznej strukturze, gdzie decyzje są podejmowane na najwyższym szczeblu i przekazywane w dół. Na szczycie tej piramidy decyzyjnej znajdują się osoby na stanowiskach kierowniczych, takie jak dyrektor generalny lub właściciel firmy. Następnie decyzje trafiają do kadry menedżerskiej średniego szczebla, a ostatecznie do pracowników na niższych stanowiskach.
Wyobraźmy sobie podejście odgórne jako piramidę, na której szczycie stoi dyrektor generalny, a poniżej znajdują się kolejne poziomy z coraz większą liczbą osób. W tej strukturze każda decyzja, począwszy od strategii biznesowych i organizacji pracy, aż po zarządzanie personelem, jest definiowana i organizowana przez kadrę kierowniczą. Następnie decyzje te są przekazywane w dół hierarchii, zgodnie z ustalonym łańcuchem dowodzenia.
Podejście odgórne opiera się na pozycji pracowników w hierarchii. Kadra kierownicza wykorzystuje ten styl zarządzania do wyznaczania celów i zadań, podczas gdy pracownicy na niższych szczeblach polegają na nim przy realizacji swoich obowiązków. Tradycyjne branże, takie jak służba zdrowia, produkcja, handel detaliczny i usługi prawne, zazwyczaj stosują zarządzanie odgórne.
Czym jest podejście oddolne?
W podejściu oddolnym cele biznesowe lub obowiązki są dzielone między wszystkich pracowników. Ten styl zarządzania promuje większe zaangażowanie całej organizacji, włączając osoby na każdym poziomie w procesy pracy i działalności biznesowej.
Po wykonaniu zadań, efekty pracy trafiają do kadry kierowniczej wyższego szczebla w celu akceptacji. Zapewnia to pracownikom więcej przestrzeni do współpracy i daje poczucie współodpowiedzialności i docenienia, ponieważ mają oni realny wpływ na różne procesy biznesowe. Mogą wnosić własne pomysły i pracować nad osiągnięciem wyznaczonych celów.
W tym przypadku kierownictwo wyższego szczebla przydziela zadania z terminami do różnych, samodzielnych zespołów. Zespoły te szukają najlepszych metod rozwiązania problemu i osiągnięcia celów. Nie chodzi jedynie o realizację poleceń; w ten sposób buduje się większe zaufanie pracowników do kierownictwa i całej organizacji.
Podejście oddolne zyskuje na popularności w nowoczesnych środowiskach pracy, gdzie firmy coraz częściej są otwarte na opinie wszystkich pracowników, niezależnie od ich doświadczenia. Nowoczesne przedsiębiorstwa szukają innowacyjnych rozwiązań, aby sprostać wyzwaniom, przed którymi stają zarówno klienci, jak i same firmy. Jest ono stosowane w wielu branżach, takich jak tworzenie oprogramowania i marketing.
Jak działają te podejścia?
Jak działa podejście odgórne?
Gdy organizacja stosuje podejście odgórne, rozpoczyna projekt lub wdraża decyzję, zaczynając od najwyższego szczebla. Najpierw analizowany jest szerszy kontekst danego celu, a następnie opracowywane są zadania, które każda osoba i zespół muszą wykonać, aby go osiągnąć.
W ramach takiego podejścia, planowanie projektu odbywa się na wyższym szczeblu kierowniczym. Określa się cele, analizuje wykonalność i tworzy szczegółowy plan. Następnie plan jest przekazywany reszcie organizacji do wdrożenia. Nie ma tu miejsca na większe zmiany. Zarząd może również instruować menedżerów, jak przypisywać zadania poszczególnym pracownikom.
W ten sposób, gdy cele dotrą do średniego i niższego szczebla, menedżerowie przydzielają zadania i kierują swoimi zespołami, określając, co i jak należy osiągnąć. Decyzja lub cel podążają z góry na dół, tak jak w piramidzie.
Takie podejście jest efektywne, niezawodne i stabilne, chociaż może wydawać się sztywne. Umożliwia spójną strukturę dla każdego projektu, eliminując zamieszanie i utrzymując dyscyplinę w zespołach. Pozwala to zespołom na efektywne śledzenie dobrze wyćwiczonego przepływu pracy.
Jak działa podejście oddolne?
Podejście oddolne wymaga, aby organizacja rozpoczynała działania od najniższego poziomu zarządzania. Pracownicy z różnych działów i szczebli współpracują ze sobą, aby ustalić kroki, które prowadzą do osiągnięcia celu.
W tym modelu cele mogą być ustalane na poziomie całej firmy, ale kluczowe wskaźniki mogą być ustalane przez poszczególne osoby i zespoły. Ten styl zarządzania jest bardziej elastyczny i sprawdza się w firmach, które stawiają na innowacje. Aby umożliwić efektywną współpracę zespołów, organizowane są codzienne spotkania. Dodatkowo menedżerowie i liderzy ściśle współpracują z członkami swoich zespołów i podejmują decyzje na każdym etapie, aby praca przebiegała efektywnie i zgodnie z planem.
W przeciwieństwie do podejścia odgórnego, które koncentruje się na większym problemie i rozbija go na mniejsze części, podejście oddolne skupia się na rozwiązywaniu mniejszych problemów, a następnie łączeniu ich w całościowe rozwiązanie. Metoda ta jest szeroko stosowana w obszarach takich jak prognozowanie, budżetowanie, ustalanie celów itp.
Zalety podejścia odgórnego i oddolnego
Analiza podejścia odgórnego i oddolnego byłaby niekompletna bez zbadania korzyści, jakie niosą. Zacznijmy od zalet podejścia odgórnego.
Zalety podejścia odgórnego
Zarządzanie odgórne oferuje wiele korzyści organizacjom, szczególnie tym dużym, z wieloma działami lub zespołami. Oto niektóre z tych zalet:
- Lepsza przejrzystość: zapewnia dobrze zorganizowane, ugruntowane i jasne procesy biznesowe dla każdego zespołu i jego członków, eliminując zamieszanie. Ponieważ cała komunikacja i decyzje płyną z jednego źródła w jednym kierunku, ogranicza to nieporozumienia. Każdy dokładnie wie, czego się od niego oczekuje i może się do tego dostosować. Dzięki temu zespoły mogą osiągać cele, mając jasny obraz sytuacji, co również zwiększa efektywność.
- Szybkie wdrożenie: zarządzanie odgórne charakteryzuje się scentralizowanym procesem decyzyjnym. Decyzje są przekazywane z góry na dół, co ułatwia i przyspiesza dystrybucję zadań, ich wdrażanie i finalizację. Wiele firm i inwestorów preferuje takie podejście w branżach o surowych regulacjach, gdzie nie ma miejsca na zamieszanie czy pomyłki.
- Większa odpowiedzialność: kiedy członkowie zespołu mają jasno określone cele i zadania, ich głównym zadaniem staje się praca nad ich realizacją i osiągnięcie najlepszych możliwych wyników. Nie muszą tracić czasu na szukanie pomysłów. Muszą jednak ponosić odpowiedzialność za swoje działania i obowiązki oraz terminowo wykonywać swoją pracę.
Dodatkowo, monitorowanie nieefektywności i problemów staje się łatwiejsze, ponieważ zadania każdego są jasno zdefiniowane. Dzięki temu kierownictwo może bez problemu zidentyfikować źródło takich problemów i szybko je rozwiązać.
- Łatwa nauka: podejście odgórne jest powszechne i szeroko akceptowane na całym świecie. Nowi pracownicy często są już zaznajomieni z tą strukturą i wiedzą, jak w niej działać. A nawet jeśli nie, nie ma tu nic skomplikowanego. Wystarczy wykonywać polecenia zgodnie z instrukcją i dostarczać pracę na czas. Dlatego też pracownicy zazwyczaj szybciej adaptują się do tego stylu zarządzania.
- Zmniejszone ryzyko: podejmowanie decyzji na poziomie zarządu oznacza mniejsze ryzyko, ponieważ właściciel lub dyrektor generalny finalizuje cele i zatwierdza pracę. Osoby te mają duże doświadczenie w branży, dysponują kompletnymi informacjami o wymaganiach. Znają również zagrożenia związane z projektem lub decyzją i ich konsekwencje. Decyzja jest zatwierdzana dopiero wtedy, gdy jest wolna od ryzyka lub gdy projekt jest kompletny i zawiera wszystkie niezbędne elementy.
Zalety podejścia oddolnego
Podejście oddolne jest nowsze i bardziej odpowiednie dla zespołów, które poszukują lepszej współpracy i innowacji. Oto zalety tego stylu zarządzania:
- Lepsza współpraca: dynamika biznesu się zmienia. Nie tylko kierownictwo, ale również pracownicy na niższych szczeblach mogą proponować plany i podejmować decyzje. Dobry pomysł może pojawić się wszędzie; dlatego nowoczesne firmy wdrażają zarządzanie oddolne, aby akceptować nowe pomysły, a zespoły mogły same planować kluczowe rezultaty i ustalać najlepszy sposób osiągnięcia celu. Wszystko to usprawnia współpracę w całej organizacji, gdzie członkowie zespołu mogą pracować ramię w ramię na każdym etapie.
- Wzrost morale: kiedy pracownicy mają zaufanie w podejmowaniu decyzji, czują się docenieni, a ich opinie mają znaczenie. W ten sposób pracownicy coraz bardziej ufają firmie i kierownictwu, co przekłada się na lojalność. Mogą współpracować i wspólnie osiągać cele, pomimo różnic w hierarchii. To nie tylko podnosi morale, ale też pomaga utrzymać najlepsze talenty.
- Napędzanie innowacji: pracownik działający w terenie będzie miał dostęp do doświadczeń i informacji w czasie rzeczywistym, w przeciwieństwie do osoby wydającej polecenia ze swojego klimatyzowanego biura.
Właśnie z tego założenia wyłoniła się idea podejścia oddolnego. Pracownicy na niższych szczeblach mogą przedstawić kontekst, potencjalne uwagi i sugestie, które kierownictwo wyższego szczebla mogło przeoczyć. Mogą też generować innowacyjne pomysły i kreatywne rozwiązania, które pomogą osiągnąć lepsze rezultaty.
Wady podejścia odgórnego i oddolnego
Nie można mówić o samych zaletach, pomijając wady. Wszystko ma swoje plusy i minusy, a style zarządzania nie są wyjątkiem. Zobaczmy, jakie słabości mają podejście odgórne i oddolne.
Wady podejścia odgórnego
Pomimo zalet w kwestii przejrzystości, jasno ustalonych celów, zarządzania ryzykiem i innych, podejście odgórne ma także wiele wad. Może wpływać na morale, kreatywność i ostateczny cel. Oto, jak:
- Ograniczenie kreatywności: ponieważ wszystkie decyzje płyną od najwyższego szczebla w organizacji, ogranicza to pracowników do realizacji zadań, które zostały im narzucone. Pozostawia to niewiele miejsca na poprawki, mniej możliwości współpracy i kreatywności. Organizacje stosujące podejście odgórne nie są chętne do słuchania świeżych perspektyw pracowników niższego szczebla i są mniej elastyczne w dokonywaniu zmian.
- Większa przepaść między wyższym a niższym szczeblem: zarządzanie odgórne może skutkować dużą przepaścią między kadrą kierowniczą a szeregowymi pracownikami. Wynika to z braku współpracy. Kadra kierownicza przedstawia cel, wymagania i sposób ich realizacji. Natomiast pracownicy niższego szczebla czekają na instrukcje, aby zacząć działać. Zespoły pracują osobno i mają ograniczony kontakt z kierownictwem.
- Niższe zaangażowanie: mniejsza współpraca pomiędzy zespołami i działami obniża poziom zaangażowania pracowników. Mogą oni również odnosić wrażenie, że ich opinie nie są doceniane, nawet jeśli mają rację. To zmniejsza zaufanie i lojalność w całej organizacji, co może negatywnie wpłynąć na retencję najlepszych talentów.
Wady podejścia oddolnego
Pomimo nowoczesnego podejścia do zarządzania, podejście oddolne nie jest nadal preferowanym wyborem wielu organizacji. Jego wdrożenie może stanowić wyzwanie dla wielu branż i projektów. Przeanalizujmy wady tego stylu zarządzania.
- Brak wglądu: nie każdy pracownik posiada dogłębną wiedzę o projekcie i procesach. Wielu pracowników to nowicjusze, inni mogą pochodzić z różnych działów.
Zatem włączanie wszystkich do całego procesu projektowego nie zawsze jest korzystne. Aspekty takie jak cele, budżetowanie, metryki, prognozy itp. nie są zazwyczaj znane w całej organizacji. A nawet jeśli są, rezultat może być nieskuteczny ze względu na brak wglądu, doświadczenia i wiedzy.
- Ryzyko: zaufanie mniejszym zespołom we wszystkich aspektach projektu może być ryzykowne, ponieważ nie posiadają one pełnej wiedzy na temat ryzyka związanego z konkretnym działaniem i jego wpływu na organizację i klientów. Ma to kluczowe znaczenie w branżach o surowych regulacjach, takich jak służba zdrowia czy bankowość. Obszary te wymagają wiedzy specjalistycznej, aby zrozumieć działanie, ocenę ryzyka i inne ważne kwestie.
Tabela porównawcza
Podejście odgórnePodejście oddolneDecyzje przekazywane z góry na dół, jak w piramidzie.Decyzje przekazywane od dołu do góry, jak w odwróconej piramidzie.Mniejsza elastyczność, ograniczenie kreatywności.Większa elastyczność, promowanie kreatywności i innowacji poprzez wykorzystanie pomysłów z całej organizacji.Niższy poziom współpracy między zespołami i organizacją.Wyższy poziom współpracy między zespołami i całą organizacją, niezależnie od stanowiska.Jasno zdefiniowane cele i zadania dla każdego zespołu i członka.Pracownicy współpracują ze sobą, aby rozwiązać problem i przesłać wynik do akceptacji na wyższym szczeblu.Nadaje się do branż o surowych regulacjach, np. służba zdrowia, bankowość.Nadaje się do branż o mniejszej regulacji i mniejszym ryzyku, np. marketing, tworzenie oprogramowania.
Czy można połączyć oba podejścia i je wdrożyć?
Oczywiście. Dostosowanie podejścia odgórnego i oddolnego w różnych sytuacjach może przynieść Twojej organizacji więcej korzyści. Możesz wykorzystać podejście odgórne, aby skorzystać z jego zalet, jednocześnie kompensując jego wady poprzez zastosowanie podejścia oddolnego tam, gdzie jest to odpowiednie.
Jest to konieczne, ponieważ potrzeby pracowników i firmy często się zmieniają. Dlatego ważne jest, aby szkolić menedżerów, aby potrafili korzystać z obu podejść, stosując je w zależności od sytuacji.
Członkowie zespołu mogą przedstawić swój pomysł lub plan liderowi w celu uzyskania akceptacji, a następnie go wdrożyć. W ten sposób można zastosować podejście oddolne. Z kolei długoterminowe cele, budżetowanie i inne strategiczne zadania powinny być planowane przez kierownictwo i przekazywane na niższe szczeble.
Przydatne zasoby
Aby pomóc Ci w nauce tych dwóch modeli zarządzania, poniżej znajdziesz zasoby, które mogą rzucić więcej światła na te tematy:
Uwierz w ludzi: oddolne rozwiązania dla odgórnego świata
Ta książka autorstwa Charlesa Kocha i Briana Hooksa, dostępna na Amazon, daje obiektywny obraz podejścia oddolnego.
Odgórne, oddolne i boczne: ramy planowania komunikacji
Ta książka Terry’ego Wróblewskiego, również dostępna na Amazon, jest doskonałym źródłem informacji na temat podejścia odgórnego, oddolnego i bocznego.
Oddolna rewolucja: opanowanie wschodzącego świata łączności
Napisana przez Roba Kalla, ta książka dostępna na Amazon przybliża wszystkie aspekty podejścia oddolnego i pokazuje, jak to podejście może zrewolucjonizować świat zarządzania.
Podejście odgórne czy oddolne: co wybrać?
Wybór między podejściem odgórnym a oddolnym jest trudny, ponieważ każdy projekt, zespół i firma mają unikalne wymagania i wyzwania.
Zastanów się nad swoimi konkretnymi potrzebami projektowymi i dostępnymi zasobami.
Na przykład, jeśli prowadzisz startup w mało ryzykownym sektorze i masz niewielki zespół, korzystniejsze może być podejście oddolne. Jeśli jednak Twoja firma jest mała i działa w branży o surowych regulacjach, lepiej wybrać podejście odgórne.
Z kolei duże przedsiębiorstwa, dysponujące szerokim zakresem talentów, mogą wybrać dowolne podejście. W dużych organizacjach podejście odgórne jest często preferowane ze względu na mniejsze ryzyko chaosu.
Niezależnie od wybranej metody, dbaj o przejrzystość kanałów komunikacji, aby budować zaufanie wśród pracowników.
newsblog.pl