Czym był NeXTSTEP i dlaczego ludzie go kochali?

Wprowadzony na rynek wraz z komputerem NeXT, zaprezentowanym przez Steve’a Jobsa w 1988 roku, system operacyjny NeXTSTEP był symbolem nowoczesności w dziedzinie oprogramowania komputerowego. Stanowił technologiczne fundamenty dla systemów MacOS, iOS oraz innych produktów Apple. Przyjrzyjmy się, co sprawiło, że NeXTSTEP był tak wyjątkowy.

NeXTSTEP: wszechstronny i elegancki z solidnymi fundamentami

W obliczu silnej konkurencji ze strony Windows, Mac OS, OS/2 oraz BeOS w latach 90-tych, NeXTSTEP wyróżniał się na tle innych systemów. Jego atrakcyjny interfejs, z detalicznymi ikonami i dopracowaną typografią, wbudowane funkcje sieciowe, łatwość programowania w obiektowym systemie okienkowym oraz solidne korzenie w systemie UNIX przyciągały uwagę użytkowników.

Zrzut ekranu pulpitu NeXTSTEP 3.3.

Wszystkie te cechy, oraz wiele innych, przyczyniły się do tworzenia lojalnej bazy użytkowników NeXTSTEP. Zyskał on również uznanie w Apple, gdzie przekształcił się w kluczowy element przyszłości firmy. Obecnie setki milionów osób korzystają z rozwinięć oprogramowania NeXT na urządzeniach takich jak Mac, iPhone, iPad oraz Apple Watch. Jak doszło do tego sukcesu?

Początki NeXTSTEP

W połowie lat 80. Steve Jobs borykał się z trudnościami. Po wewnętrznych konfliktach opuścił Apple, firmę, którą współtworzył, w 1985 roku. W tym samym roku założył NeXT, Inc. z pomocą kilku innych byłych pracowników Apple.

Ekipa szybko zabrała się do pracy nad nową platformą komputerową, z Avie Tevanianem odpowiedzialnym za oprogramowanie oraz byłym pracownikiem Apple, Richem Pagem. Aby uniknąć konfliktów z Apple, NeXT postanowiło skupić się na rynku edukacyjnym i stacjach roboczych wysokiej klasy.

Komputer NeXT z wyświetlaczem megapikselowym.

Po kilku latach intensywnego rozwoju, firma zaprezentowała Komputer NeXT w październiku 1988 roku, który zaskoczył rynek swoimi możliwościami, wyprzedzając ówczesne standardy komputerów stacjonarnych.

Jego specyfikacja obejmowała:

Procesor Motorola 68030 25 MHz
8 MB pamięci RAM
Dedykowany układ DSP Motorola do przetwarzania dźwięku
Wbudowany Ethernet
ZA napęd magnetooptyczny umożliwiający zapis i odczyt dysków 250 MB
Wsparcie dla wyświetlaczy o rozdzielczości 1120 na 832 z 2-bitową głębią kolorów (4 odcienie szarości)

Całość zamknięta była w eleganckiej, 12-calowej obudowie. Oczywiście, takie zaawansowane technologie miały swoją cenę: podstawowy model kosztował 6500 USD (około 14 000 USD dzisiaj), co znacząco przekraczało pierwotny cel Jobsa wynoszący 3000 USD.

Jednak sprzęt to tylko część sukcesu. NeXT ożywiło swoją nową maszynę dzięki innowacyjnemu systemowi operacyjnemu – NeXTSTEP. Połączył on jądro oparte na UNIX/BSD (Mach Tevaniana) z zaawansowanym, obiektowym interfejsem graficznym. System wykorzystywał technologię Adobe Display PostScript, co pozwalało na płynne renderowanie grafiki oraz czcionek w wysokiej rozdzielczości.

NeXTSTEP był doskonałym przykładem graficznego systemu operacyjnego, który działał na zasadzie interfejsu opartego na myszy, z trójwymiarowym stylem i dużymi, szczegółowymi ikonami. Pod jego atrakcyjną powierzchnią kryło się jednak pełnoprawne jądro systemu UNIX. Użytkownicy mieli również łatwy dostęp do przyjaznego wiersza poleceń UNIX poprzez wbudowaną aplikację Terminal.

Ikony aplikacji w Docku OPENSTEP 4.2.

Zespół Jobsa zaprojektował również NeXTSTEP jako system operacyjny z funkcjami sieciowymi. Wersja 0.8 miała wsparcie dla protokołów TCP/IP oraz zaawansowanego klienta poczty, który umożliwiał wysyłanie e-maili z załącznikami audio i zdjęciami. Te sieciowe fundamenty, w połączeniu z wbudowanym portem Ethernet oraz doskonałymi narzędziami do tworzenia aplikacji, umożliwiły Timowi Berners-Lee opracowanie pierwszej przeglądarki WWW na platformie NeXT w 1990 roku.

Niektórzy mogą twierdzić, że prawdziwą gwiazdą NeXTSTEP było jego obiektowe środowisko programistyczne, które umożliwiało szybkie tworzenie zaawansowanych aplikacji graficznych w oparciu o Objective-C z modułowym kodem. Ta prostota w rozwoju przyciągnęła wielu deweloperów do NeXTSTEP od jego powstania do połowy lat 90-tych.

Niektórzy programiści wykorzystywali NeXTSTEP jako zaawansowaną platformę do tworzenia oprogramowania na inne komputery. Przykładem może być gra Doom, która po raz pierwszy ukazała się na komputerach PC z systemem MS-DOS.

Podczas prac nad grą, John Carmack i John Romero z id Software odkryli, że środowisko NeXT zapewnia im dużą przewagę w rozwoju. Było to szczególnie prawdziwe w kontekście edytora poziomów DoomEd, który stworzyli do tworzenia map w grze.

DoomEd – edytor poziomów dla Dooma na NeXTSTEP.

„Interfejs użytkownika oraz łatwość tworzenia aplikacji GUI były w tamtym okresie unikalne dla NeXT” – wspomniał Carmack. „Wcześniej tworzyliśmy własne edytory w systemie DOS dla innych gier, ale DoomEd był o wiele bardziej złożony i musiał ewoluować w trakcie rozwoju. NeXT był do tego idealny”.

Romero dodał, że środowisko NeXT było o 15 lat przed swoim czasem. Cieszył się wysoką rozdzielczością systemu, która pozwoliła im na debugowanie gry w oknie, co było niemożliwe w DOS.

„Mogliśmy stworzyć Dooma bez NeXTSTEP” – przyznał Romero. „Ale nie wiem, jak by to wyglądało ani jak długo by to zajęło”.

W porównaniu do komputerów Mac i DOS, które zmagały się z niestabilnością, oraz potężnych, lecz niewygodnych stacji roboczych UNIX, NeXTSTEP stanowił zapowiedź przyszłości.

Trudności na rynku

Mimo dostarczania nowoczesnego sprzętu i oprogramowania, NeXT miał trudności z ustabilizowaniem źródeł przychodu przez cały okres swojej działalności. Rynek akademickich stacji roboczych, na którym początkowo koncentrował się NeXT, okazał się zbyt mały i niedofinansowany, aby zaspokoić wymagane marże potrzebne do sprzedaży tak zaawansowanego sprzętu.

W rezultacie NeXT wielokrotnie próbował dostosować swój model biznesowy.

E-mail od Steve’a Jobsa dostarczony z NeXTSTEP 2.0.

W 1990 roku wprowadzono na rynek tańszy model NeXTstation, po którym pojawiły się szybsze stacje robocze z bardziej zaawansowanymi funkcjami kolorowymi. Choć trudno znaleźć konkretne dane dotyczące sprzedaży, mówi się, że NeXT sprzedał jedynie około 50 000 komputerów zanim w 1993 roku zakończono produkcję sprzętu.

Następnie NeXT postanowiło skupić się na oprogramowaniu, przenosząc NeXTSTEP na inne architektury, w tym procesory Intel x86, PA-RISC oraz maszyny Sun SPARC. Przez pewien czas można było nabyć pudełkową wersję NeXT i uruchomić ją na własnym komputerze 486 (o ile spełniał wymagania systemowe).

Pod koniec swojej ostatniej istotnej zmiany jako niezależna firma, NeXT postanowiło skoncentrować się przede wszystkim na swoim wyjątkowym rozwiązaniu: światowej klasy, obiektowym API, które zostało stworzone przez firmę Sun jako OpenStep.

W 1996 roku NeXTSTEP przekształcił się w OPENSTEP dla Macha (mylnie brandingując wszystkie czapki, aby odróżnić produkt OPENSTEP OS od OpenStep API). NeXT wydało również API OpenStep dla innych platform, takich jak Windows.

Wybitne wydania NeXTSTEP

NeXT dostarczyło co najmniej dwanaście głównych wersji NeXTSTEP i OPENSTEP dla różnych platform w latach 1988-1997; poniżej przedstawiamy kilka z najważniejszych:

NeXTSTEP 0.8 (1988): Pierwsza wersja dostarczana z komputerem NeXT.
NeXTSTEP 2.0 (1990): W tej wersji wprowadzono kolorową grafikę, obsługę dyskietek, CD-ROM, pierwszy wygląd Terminal.app i nie tylko.
NeXTSTEP 3.1 (1993): Pierwsza wersja, która obsługiwała procesory x86, co umożliwiło instalację NeXTSTEP na standardowym sprzęcie kompatybilnym z IBM PC.
NeXTSTEP 3.3 (1995): Ostatnia wersja przed zmianą nazwy na OPENSTEP. Obsługiwała platformy Motorola 68K, Intel i386, PA-RISC i SPARC.
OPENSTEP 4.2 (1996): Ostateczna wersja w fazie rozwoju przed przejęciem przez Apple.

Dziedzictwo NeXTSTEP

W 1995 roku Apple zaczęło intensyfikować wysiłki na rzecz nabycia technologii od zewnętrznych firm, aby wykorzystać je jako fundament dla nowego systemu operacyjnego Macintosh. Kierownictwo próbowało przejąć dewelopera BeOS, ale Steve Jobs zorientował się w tym planie i skierował swoje działania na NeXT.

Apple nabyło NeXT (w tym NeXTSTEP, OpenStep oraz WebObjects) za 400 milionów dolarów w 1996 roku. To wydarzenie zapoczątkowało nową erę w historii Apple.

Prototyp Rhapsody z 1997 roku, pokazujący przejście od OPENSTEP do Mac OS.

Po przejęciu, Apple przeszedł gruntowną zmianę kierownictwa. Jobs oraz kilku weteranów NeXT, w tym Tevanian i John Rubinstein, zostali włączeni do zespołu zarządzającego Apple. Niektórzy żartowali, że NeXT przejęło Apple, a nie odwrotnie.

Rozpoczęto prace nad przekształceniem NeXTSTEP w nową wersję systemu operacyjnego Mac OS. Po kilku prototypach o nazwie Rhapsody (w tym jednym komercyjnym produkcie opartym na Rhapsody, znanym jako Mac OS X Server 1.0), Apple w 2000 roku wprowadziło Mac OS X, który stał się podstawą przyszłych produktów firmy – obecnie znanych jako macOS.

Obecny macOS jest bezpośrednim następcą NeXTSTEP.

Od tego czasu technologie wywodzące się z NeXTSTEP z lat 80-tych przetrwały w systemach macOS, iOS, iPadOS, watchOS oraz tvOS. Z czasem OpenStep przekształcił się w API Cocoa, które stanowi fundament aplikacji w Mac OS X.

Wiele aplikacji, które są nadal dostępne w systemie macOS (takich jak Dictionary, Chess, TextEdit i Mail.app), pochodzi bezpośrednio z wcześniejszych wersji NeXTSTEP. Ikona wirującego wiatraczka śmierci również ma swoje korzenie w NeXTSTEP, a Dock NeXTSTEP był protoplastą Docka w macOS.

Generalnie, macOS wciąż opiera się na NeXTSTEP, mimo wielu istotnych zmian.

Ciekawostki o NeXTSTEP

Jeśli spodobała Ci się ta podróż w przeszłość, oto kilka interesujących faktów o NeXTSTEP:

Aż do wydania NeXTSTEP 2.0 w 1990 roku, „Czarna dziura” pełniła funkcję Kosza w systemie Mac, a w wersji 2.0 została przemianowana na „Recykler”.
NeXTSTEP 2.0 zawierał preinstalowany e-mail od Steve’a Jobsa, który był pierwszą wiadomością w programie pocztowym NeXT Mail.
NeXTSTEP był dostarczany z monochromatycznymi ikonami i aplikacjami; kolorowy interfejs pojawił się dopiero w 1992 roku wraz z NeXTSTEP 3.0.
Jedna z pierwszych prób stworzenia cyfrowego „App Store” dla aplikacji komputerowych miała miejsce na NeXTSTEP w 1991 roku: Elektroniczny AppWrapper sprzedawał pakiety komercyjne jako pliki do pobrania w sieci, z zarządzaniem prawami cyfrowymi i szyfrowaniem.