Plan działania w przypadku incydentów to kluczowy element przygotowania każdej organizacji na wypadek cyberataku lub innego zagrożenia bezpieczeństwa. Precyzuje on kroki, które należy podjąć w obliczu tego rodzaju niebezpieczeństw.
Wobec stale rosnącej złożoności i częstotliwości zagrożeń, nawet przedsiębiorstwa z zaawansowanymi systemami zabezpieczeń mogą paść ofiarą cyberprzestępców.
Jak zapewnić ciągłość działalności po incydencie naruszającym bezpieczeństwo Twoich systemów i danych?
Opracowanie skutecznego planu reagowania na incydenty umożliwia Twojej organizacji szybkie przywrócenie sprawności po atakach lub innych zagrożeniach. Pozwala zespołom efektywnie reagować na incydenty, minimalizując zakłócenia, straty finansowe oraz konsekwencje naruszeń.
W tym artykule omówimy plan reagowania na incydenty, jego definicję, główne cele oraz znaczenie jego opracowania i regularnej weryfikacji. Ponadto, przeanalizujemy przykładowe szablony, które mogą posłużyć do stworzenia skutecznego planu.
Co to jest plan reagowania na incydenty?
Źródło: cisco.com
Plan reagowania na incydenty (IRP) to szczegółowo opracowany zbiór procedur, które określają, jakie kroki powinna podjąć organizacja w przypadku ataku lub naruszenia bezpieczeństwa. Głównym celem IRP jest szybkie zneutralizowanie zagrożenia, minimalizując zakłócenia i straty.
Typowy plan zawiera opis działań mających na celu wykrycie, powstrzymanie i eliminację zagrożenia. Określa również role i obowiązki poszczególnych osób, zespołów i innych zainteresowanych stron, a także proces przywracania normalnego działania po ataku.
W praktyce, plan zawierający wytyczne dotyczące postępowania przed, w trakcie i po incydencie związanym z bezpieczeństwem, musi zostać zatwierdzony przez kadrę zarządzającą.
Dlaczego plan reagowania na incydenty jest ważny?
Plan reagowania na incydenty to istotny krok w kierunku ograniczenia skutków naruszenia bezpieczeństwa. Przygotowuje on organizację oraz osoby odpowiedzialne na szybką reakcję, powstrzymanie ataku i przywrócenie normalnego działania usług przy minimalnych stratach.
Plan definiuje incydenty, wyznaczając jednocześnie obowiązki personelu, kroki do wykonania, procedury eskalacji i strukturę raportowania, w tym osobę odpowiedzialną za komunikację w przypadku wystąpienia incydentu. W idealnym przypadku plan umożliwia firmom szybkie przywrócenie sprawności po incydencie, zapewniając ciągłość świadczenia usług oraz zapobiegając stratom finansowym i utracie reputacji.
Dobrze opracowany plan reagowania na incydenty to kompleksowy i skuteczny zestaw procedur, które organizacje mogą wdrożyć w celu zneutralizowania zagrożenia. Zawiera on kroki dotyczące wykrywania i reagowania na zagrożenie, oceny jego wagi oraz powiadamiania odpowiednich osób wewnątrz i czasami poza organizacją.
Plan określa sposób eliminacji zagrożenia i przekazania go innym zespołom lub zewnętrznym dostawcom, w zależności od powagi i złożoności sytuacji. Na koniec, definiuje on kroki naprawcze po incydencie oraz weryfikuje istniejące zabezpieczenia w celu identyfikacji i usunięcia wszelkich luk.
Obraz wagi zagrożenia: Strażnik
Korzyści z planu reagowania na incydenty
Plan reagowania na incydenty przynosi szereg korzyści zarówno organizacji, jak i jej klientom. Najważniejsze z nich to:
#1. Szybszy czas reakcji i krótsze przestoje
Plan reagowania na incydenty umożliwia szybkie wykrycie i zneutralizowanie zagrożeń przez odpowiednio przygotowane zespoły, zanim dojdzie do poważnego naruszenia systemów. Gwarantuje to ciągłość działania i minimalizuje przestoje.
Dodatkowo zapobiega uruchamianiu kosztownych procesów odzyskiwania po awarii, które wiążą się z długotrwałymi przestojami i stratami finansowymi. Niemniej jednak, system odzyskiwania po awarii jest niezbędny na wypadek, gdyby atak zagroził całemu systemowi i wymagał przywrócenia pełnej kopii zapasowej.
#2. Zapewnij zgodność ze standardami prawnymi, branżowymi i regulacyjnymi
Plan reagowania na incydenty pomaga organizacji zachować zgodność z szerokim spektrum standardów branżowych i regulacyjnych. Dzięki ochronie danych oraz przestrzeganiu zasad prywatności i innych wymagań, organizacja unika potencjalnych strat finansowych, kar i utraty reputacji.
Ponadto, ułatwia uzyskanie certyfikatów od odpowiednich instytucji. Przestrzeganie przepisów oznacza również ochronę danych wrażliwych i prywatności, co przekłada się na dobrą obsługę klienta, reputację i zaufanie.
#3. Usprawnij komunikację wewnętrzną i zewnętrzną
Przejrzysta komunikacja to kluczowy element planu reagowania na incydenty. Określa on sposób przepływu informacji pomiędzy zespołami ds. bezpieczeństwa, personelem IT, pracownikami, kadrą zarządzającą, a w razie potrzeby – zewnętrznymi dostawcami. W przypadku incydentu plan zapewnia, że wszyscy mają dostęp do tych samych informacji, co przyspiesza proces przywracania sprawności i minimalizuje zamieszanie.
Oprócz usprawnienia komunikacji wewnętrznej, plan ułatwia szybki i sprawny kontakt z podmiotami zewnętrznymi, takimi jak służby ratunkowe, gdy incydent przekracza możliwości organizacji.
#4. Wzmocnij odporność cybernetyczną
Opracowanie skutecznego planu reagowania na incydenty przyczynia się do budowania kultury świadomości bezpieczeństwa w organizacji. Umożliwia pracownikom zrozumienie potencjalnych zagrożeń i właściwych działań w przypadku naruszenia bezpieczeństwa. Dzięki temu firma staje się bardziej odporna na ataki i naruszenia.
#5. Zmniejsz skutki cyberataku
Skuteczny plan reagowania na incydenty jest kluczowy dla minimalizowania skutków naruszenia bezpieczeństwa. Określa procedury, które zespoły ds. bezpieczeństwa powinny wdrożyć, aby szybko i efektywnie powstrzymać naruszenie, ograniczyć jego rozprzestrzenianie się i skutki.
W rezultacie, plan pomaga organizacji ograniczyć przestoje, uszkodzenia systemów i straty finansowe, a także zminimalizować szkody wizerunkowe i potencjalne kary.
#6. Ulepsz wykrywanie incydentów związanych z bezpieczeństwem
Dobry plan obejmuje ciągłe monitorowanie systemów w celu wczesnego wykrycia i wyeliminowania zagrożeń. Wymaga regularnych przeglądów i usprawnień w celu zidentyfikowania i usunięcia wszelkich luk. Dzięki temu organizacja stale ulepsza swoje systemy bezpieczeństwa, w tym zdolność do szybkiego wykrywania i eliminowania zagrożeń, zanim negatywnie wpłyną one na systemy.
Kluczowe fazy planu reagowania na incydenty
Plan reagowania na incydenty składa się z następujących po sobie faz, które określają kroki, procedury, działania, role i obowiązki.
Przygotowanie
Faza przygotowawcza jest najważniejsza. Obejmuje szkolenie pracowników w zakresie ich ról i obowiązków oraz zapewnienie dostępności niezbędnego sprzętu, oprogramowania i innych zasobów. Ważna jest także ocena planu poprzez przeprowadzenie ćwiczeń.
Przygotowanie polega na dogłębnej ocenie ryzyka wszystkich zasobów, w tym tych wymagających ochrony, szkoleniu personelu, ustaleniu kontaktów, zaopatrzeniu w oprogramowanie, sprzęt i inne niezbędne elementy. Omawiana jest także komunikacja i alternatywne rozwiązania na wypadek naruszenia bezpieczeństwa głównego kanału.
Identyfikacja
Faza ta skupia się na wykrywaniu nietypowych zachowań, takich jak nieprawidłowa aktywność sieciowa, duże pobieranie lub przesyłanie danych, wskazujące na potencjalne zagrożenie. Większość organizacji ma trudności z poprawną identyfikacją i klasyfikacją zagrożenia oraz uniknięciem fałszywych alarmów.
Faza ta wymaga zaawansowanych umiejętności technicznych i doświadczenia. Należy w niej określić dotkliwość i potencjalne szkody spowodowane przez konkretne zagrożenie oraz sposób reakcji. Ważne jest również zidentyfikowanie krytycznych zasobów, potencjalnego ryzyka, zagrożeń i ich wpływu.
Powstrzymanie
Faza powstrzymania określa działania, jakie należy podjąć w przypadku incydentu. Ważne jest jednak unikanie niedostatecznej lub nadmiernej reakcji, które mogą być równie szkodliwe. Należy określić potencjalne działania w oparciu o dotkliwość i potencjalny wpływ zagrożenia.
Idealna strategia, obejmująca odpowiednie działania podejmowane przez właściwych ludzi, pomaga zapobiec niepotrzebnym przestojom. W fazie powstrzymania należy także opisać sposób przechowywania danych kryminalistycznych, aby śledczy mogli ustalić, co się stało i zapobiec ponownemu wystąpieniu zdarzenia w przyszłości.
Likwidacja
Po zabezpieczeniu sytuacji, kolejnym etapem jest identyfikacja i eliminacja procedur, technologii i zasad, które przyczyniły się do naruszenia. Na przykład, należy opisać sposób usunięcia zagrożeń, takich jak złośliwe oprogramowanie, i ulepszenia zabezpieczeń, aby zapobiec podobnym incydentom w przyszłości. Proces ten powinien obejmować dokładne oczyszczenie, aktualizację i zabezpieczenie wszystkich zainfekowanych systemów.
Odzyskiwanie
Faza ta koncentruje się na przywróceniu normalnego działania zainfekowanych systemów. Powinna ona również obejmować wyeliminowanie luk w zabezpieczeniach, aby zapobiec podobnemu atakowi.
Zazwyczaj po identyfikacji i eliminacji zagrożenia, zespoły muszą wzmocnić, załatać i zaktualizować systemy. Ważne jest również przetestowanie wszystkich systemów, aby upewnić się, że są bezpieczne przed ponownym podłączeniem wcześniej zainfekowanych systemów.
Recenzja
W tej fazie dokumentuje się zdarzenia po naruszeniu, co pomaga w przeglądzie bieżących planów reagowania na incydenty i identyfikacji słabych punktów. Umożliwia to zespołom eliminację luk i zapobieganie podobnym incydentom w przyszłości.
Przegląd powinien być przeprowadzany regularnie i powinien obejmować szkolenie personelu, ćwiczenia, symulacje ataków i inne działania, które pomogą przygotować zespoły i zlikwidować słabe punkty.
Recenzja pomaga zespołom zidentyfikować, co działa dobrze, a co wymaga poprawy, co pozwala na modyfikację planu i wyeliminowanie luk.
Jak stworzyć i wdrożyć plan reagowania na incydenty
Stworzenie i wdrożenie planu reagowania na incydenty umożliwia Twojej organizacji szybkie i skuteczne reagowanie na zagrożenia, minimalizując ich skutki. Poniżej przedstawiono instrukcje, jak opracować dobry plan.
#1. Zidentyfikuj i ustal priorytety swoich zasobów cyfrowych
Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie analizy ryzyka, w ramach której identyfikuje się i dokumentuje wszystkie krytyczne zasoby danych organizacji. Należy ustalić, które dane są wrażliwe i najważniejsze, ponieważ ich naruszenie, kradzież lub uszkodzenie wiązałoby się z poważnymi stratami finansowymi i wizerunkowymi.
Następnie należy nadać priorytet najważniejszym zasobom w oparciu o ich rolę i poziom zagrożenia. Ułatwi to uzyskanie akceptacji i budżetu od kierownictwa, gdy zrozumie ono wagę ochrony wrażliwych i krytycznych aktywów.
#2. Zidentyfikuj potencjalne zagrożenia bezpieczeństwa
Każda organizacja jest narażona na unikalne ryzyko, które może zostać wykorzystane przez przestępców w celu wyrządzenia szkód i strat. Różne zagrożenia mogą również zależeć od branży.
Niektóre obszary ryzyka obejmują:
| Obszary ryzyka | Potencjalne ryzyko |
| Zasady dotyczące haseł | Nieautoryzowany dostęp, włamania, łamanie haseł itp. |
| Świadomość bezpieczeństwa pracowników | Phishing, złośliwe oprogramowanie, nielegalne pobieranie/przesyłanie |
| Sieci bezprzewodowe | Nieautoryzowany dostęp, podszywanie się pod inne osoby, fałszywe punkty dostępu itp. |
| Kontrola dostępu | Nieautoryzowany dostęp, niewłaściwe wykorzystanie uprawnień, przejmowanie kont |
| Istniejące systemy wykrywania włamań i rozwiązania bezpieczeństwa jak zapory ogniowe, programy antywirusowe itp. | Infekcja złośliwym oprogramowaniem, ataki cybernetyczne, oprogramowanie ransomware, złośliwe pliki do pobrania, wirusy, omijanie rozwiązań zabezpieczających itp. |
| Obsługa danych | Utrata danych, uszkodzenie, kradzież, transmisja wirusów za pośrednictwem nośników wymiennych itp. |
| Bezpieczeństwo poczty e-mail | Phishing, złośliwe oprogramowanie, złośliwe pobieranie itp. |
| Bezpieczeństwo fizyczne | Kradzież lub utrata laptopów, smartfonów, nośników wymiennych itp. |
#3. Opracuj zasady i procedury reagowania na incydenty
Ważne jest ustanowienie prostych i skutecznych procedur, dzięki którym personel odpowiedzialny za obsługę incydentu będzie wiedział, jak postępować w przypadku zagrożenia. Brak procedur może sprawić, że personel skupi się na mniej ważnych obszarach. Kluczowe procedury obejmują:
- Opis zachowania systemów podczas normalnej pracy. Wszelkie odstępstwa od normy wskazują na atak lub włamanie i wymagają dalszego zbadania.
- Sposób identyfikacji i powstrzymania zagrożenia.
- Sposób dokumentowania informacji o ataku.
- Sposób komunikacji i powiadamiania odpowiedzialnego personelu, zewnętrznych dostawców i innych zainteresowanych stron.
- Sposób zabezpieczania systemów po włamaniu.
- Sposób szkolenia pracowników ochrony i innych pracowników.
Najlepiej przedstawić zarys jasnych i dobrze zdefiniowanych procesów, które będą zrozumiałe dla personelu IT, członków zespołu ds. bezpieczeństwa i wszystkich interesariuszy. Instrukcje i procedury powinny być jasne, proste i zawierać łatwe do wykonania kroki. Należy pamiętać, że procedury ulegają ciągłym zmianom wraz z rozwojem organizacji. Dlatego ważne jest, aby na bieżąco je aktualizować.
#4. Utwórz zespół reagowania na incydenty i jasno określ obowiązki
Następnym krokiem jest utworzenie zespołu reagowania, który będzie zajmował się incydentem po wykryciu zagrożenia. Zespół powinien koordynować reakcję, aby zapewnić minimalne przestoje i skutki. Do kluczowych obowiązków należą:
- Lider zespołu
- Lider komunikacji
- Kierownik działu IT
- Starszy przedstawiciel kierownictwa
- Przedstawiciel prawny
- Public relations
- Zasoby ludzkie
- Główny badacz
- Lider dokumentacji
- Lider osi czasu
- Eksperci w zakresie reagowania na zagrożenia lub naruszenia
Idealnie, zespół powinien obejmować wszystkie aspekty reagowania na incydent, a jego członkowie powinni mieć jasno określone role i obowiązki. Wszystkie zainteresowane strony muszą znać i rozumieć swoje role i obowiązki w przypadku każdego zdarzenia.
Plan powinien zapobiegać konfliktom i zapewniać odpowiednią politykę eskalacji w oparciu o rodzaj incydentu, jego wagę, wymagania dotyczące umiejętności i indywidualne możliwości.
#5. Opracuj odpowiednią strategię komunikacji
Jasna komunikacja jest niezbędna, aby wszyscy byli na tej samej stronie w przypadku pojawienia się problemu. Strategia powinna określać kanały komunikacji i informować członków zespołu o zdarzeniu. Należy jasno opisać kroki i procedury, starając się, aby były jak najprostsze.
Komunikacja dotycząca incydentu Obraz: Atlassian
Należy również opracować plan z centralną lokalizacją, gdzie członkowie zespołu ds. bezpieczeństwa i inni interesariusze będą mogli uzyskać dostęp do planów reagowania na incydenty, reagować na incydenty, rejestrować zdarzenia i znajdować potrzebne informacje. Należy unikać sytuacji, w której pracownicy muszą logować się do kilku różnych systemów, aby zareagować na incydent, ponieważ zmniejsza to produktywność i może powodować zamieszanie.
Należy również jasno określić, w jaki sposób zespoły ds. bezpieczeństwa komunikują się z działem operacji, zarządem, zewnętrznymi dostawcami i innymi organizacjami, takimi jak media i organy ścigania. Ważne jest również utworzenie zapasowego kanału komunikacji na wypadek naruszenia bezpieczeństwa głównego kanału.
#6. Sprzedaj plan reagowania na incydenty kierownictwu
Aby wdrożyć plan, potrzebujesz akceptacji, wsparcia i budżetu od kierownictwa. Po przygotowaniu planu należy przedstawić go kierownictwu wyższego szczebla i przekonać je o jego znaczeniu dla ochrony aktywów organizacji.
Niezależnie od wielkości organizacji, kierownictwo wyższego szczebla musi wspierać plan reagowania na incydenty, aby firma mogła działać dalej. Musi ono zatwierdzić dodatkowe środki finansowe i zasoby potrzebne do zneutralizowania naruszeń bezpieczeństwa. Należy wyjaśnić, w jaki sposób wdrożenie planu zapewnia ciągłość działania, zgodność z przepisami i ograniczenie przestojów oraz strat.
#7. Szkolenie personelu
Po stworzeniu planu reagowania na incydenty należy przeszkolić personel IT i innych pracowników w zakresie budowania świadomości i informowania o tym, co robić w przypadku naruszenia bezpieczeństwa.
Wszyscy pracownicy, w tym kadra zarządzająca, powinni być świadomi ryzyka związanego z niebezpiecznymi praktykami w Internecie i powinni zostać przeszkoleni w zakresie rozpoznawania wiadomości e-mail phishingowych i innych sztuczek socjotechnicznych stosowanych przez atakujących. Po szkoleniu ważne jest, aby przetestować efektywność IRP i szkolenia.
#8. Przetestuj plan reagowania na incydenty
Po opracowaniu planu reagowania na incydent należy go przetestować i upewnić się, że działa zgodnie z założeniami. Idealnie, można symulować atak, aby ocenić skuteczność planu i zidentyfikować wszelkie luki w narzędziach, umiejętnościach lub innych wymaganiach. Dodatkowo pomaga to zweryfikować, czy systemy wykrywania włamań i bezpieczeństwa są w stanie wykryć zagrożenie i wysłać natychmiastowe alerty w przypadku jego wystąpienia.
Szablony reakcji na incydenty
Szablon planu reagowania na incydenty to szczegółowa lista kontrolna, która opisuje kroki, działania, role i obowiązki wymagane do obsługi incydentów bezpieczeństwa. Zapewnia ogólne ramy, które każda organizacja może dostosować do swoich unikalnych potrzeb.
Zamiast tworzyć plan od zera, możesz wykorzystać standardowy szablon, aby zdefiniować dokładne i skuteczne kroki w celu wykrycia, załagodzenia i zminimalizowania skutków ataku.
Szablon planu reagowania na incydenty Zdjęcie: F-Secure
Szablon umożliwia dostosowanie i opracowanie planu odpowiadającego unikalnym potrzebom Twojej organizacji. Aby jednak plan był skuteczny, należy go regularnie testować i przeglądać ze wszystkimi interesariuszami, w tym z działami wewnętrznymi i zespołami zewnętrznymi, takimi jak dostawcy rozwiązań.
Dostępne szablony zawierają różne komponenty, które organizacje mogą dostosować do swojej struktury i wymagań. Poniżej przedstawiono kluczowe aspekty, które powinny być uwzględnione w każdym planie:
- Cel i zakres planu
- Scenariusze zagrożeń
- Zespół reagowania na incydenty
- Indywidualne role, obowiązki i kontakty
- Procedury reagowania na incydenty
- Powstrzymywanie, łagodzenie i odzyskiwanie po zagrożeniach
- Powiadomienia
- Eskalacja incydentu
- Zdobyta wiedza
Poniżej znajduje się kilka popularnych szablonów, które można pobrać i dostosować do potrzeb swojej organizacji.
Wniosek
Skuteczny plan reagowania na incydenty minimalizuje wpływ naruszenia bezpieczeństwa, zakłóceń, ewentualnych kar prawnych i branżowych, utraty reputacji i innych negatywnych skutków. Co najważniejsze, umożliwia on organizacji szybkie przywrócenie sprawności po incydencie i zachowanie zgodności z różnymi przepisami.
Opisanie wszystkich kroków pomaga usprawnić procesy i skrócić czas reakcji. Dodatkowo plan pozwala organizacji ocenić swoje systemy, zrozumieć stan bezpieczeństwa i wyeliminować luki.
W następnym kroku warto zapoznać się z najlepszymi narzędziami reagowania na incydenty związane z bezpieczeństwem dla małych i dużych przedsiębiorstw.