Czym jest cyberszpiegostwo i jak mu zapobiegać

W dzisiejszym świecie, gdzie technologia odgrywa kluczową rolę, cyberszpiegostwo staje się coraz poważniejszym zagrożeniem zarówno dla osób prywatnych, przedsiębiorstw, jak i rządów. Warto zgłębić ten temat, aby móc skutecznie się przed nim chronić.

Rozwój technologii informatycznych, choć przynosi wiele korzyści, niestety wiąże się również ze wzrostem cyberprzestępczości. Cyberszpiegostwo to jedna z jej najbardziej niebezpiecznych form, która zagraża każdemu użytkownikowi sieci. Nikt nie jest całkowicie bezpieczny przed działaniami złośliwych podmiotów.

Cyberszpiegostwo nie dotyka już wyłącznie dużych organizacji. Coraz częściej jego ofiarami padają indywidualni użytkownicy internetu. Dlatego tak ważne jest, by podjąć odpowiednie kroki w celu ochrony swoich danych, zanim staną się one towarem na czarnym rynku.

Co to jest cyberszpiegostwo?

Cyberszpiegostwo to rodzaj cyberprzestępczości, gdzie hakerzy w tajemnicy uzyskują dostęp do systemów cyfrowych, które są stale podłączone do internetu. Wykorzystując zaawansowane techniki, kradną dane osobowe i firmowe, które mogą zostać sprzedane w darknecie, wykorzystane do zdobycia przewagi konkurencyjnej lub uszkodzenia reputacji przeciwników politycznych.

Cyberszpiegostwo znane jest pod różnymi nazwami, takimi jak cyberwywiad, cyberpodsłuchiwanie czy cyberinwigilacja. Niezależnie od nazewnictwa, jego celem jest kradzież poufnych danych należących do firmy lub osoby prywatnej. Skradzione informacje mogą być następnie sprzedane konkurencji, wykorzystane do kradzieży pieniędzy, aktywów, czy destabilizacji rządów i instytucji.

Ataki cyberszpiegowskie są zazwyczaj długotrwałe i mają na celu pozostanie w ukryciu tak długo, jak to możliwe. Sprawcy monitorują każdą aktywność online ofiary, a w odpowiednim momencie kradną ważne dane i przekazują je swoim mocodawcom.

Specjaliści ds. cyberbezpieczeństwa określają takie działania jako zaawansowane, trwałe zagrożenia (APT). Grupy hakerskie wykorzystujące zaawansowane algorytmy i systemy elektronicznej inwigilacji są w stanie przez długi czas, nawet miesiące lub lata, niezauważenie monitorować urządzenia należące do rządów, firm i osób prywatnych. Atak następuje w najmniej spodziewanym momencie, mogąc doprowadzić do:

• Zakłócenia komunikacji i usług publicznych na danym obszarze,
• Zatrzymania działalności firm i uszkodzenia maszyn produkcyjnych,
• Zablokowania kont bankowych, kart kredytowych, powodując problemy finansowe,
• Wyprowadzenia środków z kont firmowych lub prywatnych.

Czym się różni cyberszpiegostwo od cyberwojny?

Zarówno cyberszpiegostwo, jak i cyberwojna wykorzystują internet i urządzenia komputerowe do nielegalnych działań. Niemniej jednak różnią się w kilku istotnych aspektach:

• Cyberszpiegostwo może być skierowane przeciwko jednostce, konkretnej organizacji, rządowi, a nawet całemu państwu. Cyberwojna z kolei zawsze ma na celu zaatakowanie całego kraju.
• Motywacją cyberszpiegostwa może być rywalizacja osobista, biznesowa lub polityczna. Cyberwojna zawsze jest skutkiem konfliktu między dwoma lub większą liczbą państw.
• Sponsorami cyberpodsłuchiwania mogą być osoby prywatne, firmy lub rządy. Natomiast cyberwojnę zazwyczaj finansuje jeden rząd przeciwko innemu.
• Cyberszpiegostwo działa w ukryciu. Cyberwojna jest natomiast otwarta i ma na celu zniszczenie infrastruktury, systemów telekomunikacyjnych, obronnych, ekonomicznych, a także innych ważnych obszarów kraju.

Kto jest celem cyberszpiegostwa?

# 1. Osoby fizyczne

Cyberprzestępcy atakują indywidualnych użytkowników internetu z różnych przyczyn. Najczęściej motywuje ich rywalizacja osobista. Np. ktoś może wynająć hakerów, aby zaszkodzić reputacji lub sytuacji finansowej innej osoby. Czasami celem ataków mogą być również intelektualiści i naukowcy z innych państw, od których wykrada się cenne dokumenty i badania.

#2. Firmy

Cyberszpiegostwo jest bardzo powszechne w świecie korporacyjnym. Firmy konkurencyjne zatrudniają hakerów z darknetu, aby wykraść poufne informacje od swoich rywali. W takim przypadku najczęściej interesują ich:

• Wewnętrzne dane firmy, takie jak struktura organizacyjna, korespondencja zarządu,
• Tajemnice handlowe, patenty, zgłoszenia IPO, umowy, oferty przetargowe,
• Dane klientów, cenniki, pomysły na nowe produkty,
• Raporty rynkowe, badania i analizy,
• Dane z laboratoriów badawczo-rozwojowych,
• Informacje o wynagrodzeniach, by podkupić najlepszych pracowników,
• Informacje o powiązaniach politycznych i społecznych,
• Kod źródłowy oprogramowania.

#3. Rządy

Na dużą skalę celem cyberszpiegostwa są rządy. Państwa takie jak USA, Wielka Brytania, Izrael, Iran, Rosja, Chiny, Korea Południowa i Północna są znane z aktywności w obszarze cyberprzestrzeni. Na poziomie państwowym celem cyberataków są:

• Jednostki rządowe, takie jak ministerstwa, administracja, sądy,
• Infrastruktura krytyczna, np. elektrownie, gazociągi, reaktory jądrowe, stacje satelitarne,
• Tajemnice rządowe, które mogą naruszyć stabilność państwa,
• Procesy wyborcze.

#4. Organizacje non-profit (NGO)

Organizacje pozarządowe działają publicznie, dlatego grupy cyberszpiegowskie często atakują je w celu kradzieży danych publicznych. Ze względu na to, że często nie inwestują wystarczająco w cyberbezpieczeństwo, stają się łatwym celem dla długotrwałej kradzieży danych.

Przykłady cyberszpiegostwa

SEABORGIUM

W 2022 roku Microsoft poinformował, że grupa cyberszpiegowska SEABORGIUM prowadzi ataki szpiegowskie przeciwko krajom NATO. Celem było zdobycie informacji na temat obronności i działań międzyrządowych, co miało służyć Rosji.

Tytanowy deszcz

W latach 2003-2007 chińscy hakerzy wojskowi przeprowadzili ataki szpiegowskie na zasoby rządowe USA i Wielkiej Brytanii, takie jak ministerstwa spraw zagranicznych, obrony i inne instytucje federalne.

Operacje GhostNet

W 2009 roku wykryto lukę w komputerach biur Dalajlamy, którą wykorzystano do szpiegowania ambasad z całego świata. Jak poinformował zespół kanadyjskich badaczy, GhostNet zainfekował komputery w 103 państwach.

Badania nad COVID-19

Chińska grupa hakerska dokonała ataku na hiszpańskie laboratoria pracujące nad szczepionkami przeciwko COVID-19. Wykorzystując atak SQL injection, przejęto bazę danych laboratorium i przesłano wyniki badań.

Incydent w General Electric (GE)

Amerykański departament sprawiedliwości oskarżył chińskie firmy Nanjing Tianyi Avi Tech Co. Ltd., Liaoning Tianyi Aviation Technology Co. Ltd. oraz obywatela Chin Xiaoqing Zheng o kradzież technologii turbin z General Electric.

Jak cyberszpiegostwo wpływa na prywatność i bezpieczeństwo danych?

Ze względu na złożony i tajny charakter cyberszpiegostwa, trudno jest dokładnie określić jego sposób działania. Atak może być wielomilionowym projektem prowadzonym przez konkurencyjne firmy lub rządy, jak i być skierowanym przeciwko jednej osobie lub grupie. Najczęściej jednak cyberprzestępcy stosują następujące taktyki, które stanowią poważne zagrożenie dla prywatności i bezpieczeństwa danych:

# 1. Podstępne techniki hakerskie

Celem cyberprzestępców jest znalezienie słabości w systemie, uzyskanie nieautoryzowanego dostępu i ukrycie swojej aktywności. Po zakończeniu ataku starają się usunąć ślady swojej działalności, by utrudnić wykrycie ataku.

W tym celu wykorzystują niestandardowe złośliwe oprogramowanie, które naśladuje popularne programy, takie jak aplikacje bankowe czy edytory tekstu. Korzystają także z narzędzi typu zero-day, które nie są wykrywalne przez standardowe programy antywirusowe.

#2. Nieautoryzowany dostęp do danych

Celem cyberszpiegostwa jest zawsze potajemne uzyskanie dostępu do systemów komputerowych i baz danych. Te systemy często zawierają dane wrażliwe, takie jak:

• Dokumenty tożsamości, dane bankowe, hasła do kont,
• Tajemnice handlowe firm, patenty, raporty z badań i rozwoju, dane finansowe,
• Plany rządowe dotyczące obronności i usług publicznych.

#3. Kradzież poufnych danych

Cyberprzestępcy kradną dane z komputera ofiary powoli i systematycznie. Zdobyte informacje mogą zostać wykorzystane do kradzieży pieniędzy, zamknięcia zakładu produkcyjnego konkurenta lub uszkodzenia reputacji.

Może to również być część długoterminowego planu, mającego na celu zniszczenie czyjejś reputacji, destabilizację firmy lub obalenie rządu.

#4. Motywacje

Podstawą cyberataków są silne motywacje, takie jak:

• Konflikt między dwoma osobami,
• Rywalizacja między firmami,
• Konflikt między państwami.

Grupy cyberszpiegowskie wykorzystują te metody, aby uzyskać dostęp do tajemnic prywatnych i zawodowych. Dane te mogą następnie sprzedać w darknecie lub wykorzystać je do wyrządzenia szkody. Dotyczy to osób fizycznych, firm i rządów.

Jak rozpoznać, że padłeś ofiarą cyberszpiegostwa?

Wykrycie ataku cyberszpiegowskiego jest bardzo trudne, szczególnie bez wsparcia specjalisty. Oto kilka działań, które można podjąć:

• Zainstaluj oprogramowanie wykrywające anomalie w działaniu aplikacji na komputerze. Regularnie analizuj wykryte nieprawidłowości.
• Stwórz bazę wskaźników naruszenia bezpieczeństwa (IOC) i skanuj stacje robocze w poszukiwaniu takich wskaźników.
• Wdróż oprogramowanie do zarządzania informacjami o bezpieczeństwie i zdarzeniami (SEIM) na wszystkich komputerach firmowych.
• Regularnie skanuj systemy w poszukiwaniu znanych zagrożeń, wykorzystując raporty od producentów programów antywirusowych.
• Zatrudnij specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa, którzy będą regularnie skanować komputery firmowe w poszukiwaniu złośliwego oprogramowania.
• Wykorzystaj narzędzia online do sprawdzania bezpieczeństwa e-maili.

Jak zapobiegać cyberszpiegostwu?

Zastosuj politykę zerowego zaufania

Wprowadź w firmie politykę zerowego zaufania w odniesieniu do danych. Zespół ds. cyberbezpieczeństwa musi zakładać, że każde urządzenie, wewnętrzne i zewnętrzne, jest potencjalnie zainfekowane. Pracownik ma obowiązek udowodnić, że jego urządzenie jest bezpieczne.

Edukuj siebie i pracowników

Regularnie przeprowadzaj szkolenia z zakresu cyberbezpieczeństwa. Sektor IT dynamicznie się rozwija, dlatego ważne jest, by być na bieżąco z aktualnymi zagrożeniami i metodami obrony.

Stwórz kulturę bezpieczeństwa

W firmach i instytucjach publicznych wszyscy pracownicy muszą dbać o bezpieczeństwo danych. Nie należy udostępniać haseł, wykorzystywać firmowej poczty do celów prywatnych, pozostawiać odblokowanych komputerów i zaniedbywać aktualizacji zabezpieczeń.

Zezwalaj na minimalny dostęp

Ogranicz dostęp do danych firmy. Wykorzystuj zaawansowane platformy chmurowe, które zapewniają dostęp tylko do niezbędnych danych i cofają go po zakończeniu pracy.

Zaimplementuj uwierzytelnianie wieloskładnikowe

Stosuj uwierzytelnianie wieloskładnikowe dla każdego rodzaju dostępu do systemu. Pozwala to na śledzenie odpowiedzialności i źródła ewentualnego naruszenia bezpieczeństwa.

Regularnie zmieniaj hasła

Zmieniaj hasła do kont online co tydzień, dwa tygodnie lub co miesiąc. Wprowadź politykę bezpieczeństwa, która zobowiązuje pracowników do przestrzegania tych zasad.

Zablokuj phishing i spam w e-mailach

Używaj zaawansowanych protokołów bezpieczeństwa poczty elektronicznej, takich jak DKIM. Jeśli wiadomości nie przejdą uwierzytelnienia, przenieś je do piaskownicy serwera pocztowego lub po prostu je blokuj.

Jeśli masz zasoby, ręcznie sprawdzaj e-maile przed przekazaniem ich pracownikom.

Weryfikuj kod źródłowy oprogramowania

Przed instalacją oprogramowania, poproś programistę o sprawdzenie kodu źródłowego. Dzięki temu upewnisz się, że oprogramowanie nie zawiera złośliwego kodu.

Nie używaj pirackiego oprogramowania

Pirackie oprogramowanie zawiera zmodyfikowany kod, który nie jest weryfikowany podczas instalacji. Jest to łatwy sposób na wprowadzenie złośliwego oprogramowania do systemu. Unikaj pirackich aplikacji zarówno w domu, jak i w pracy.

Twórz kopie zapasowe baz danych

Twórz kopie zapasowe baz danych w różnych centrach danych na całym świecie. Pozwoli ci to na odzyskanie danych w przypadku ataku cyberszpiegowskiego lub cyberwojny.

Podsumowanie

Cyberprzestępcy wykorzystują cyberszpiegostwo do atakowania rządów, firm i osób prywatnych, kierując się chęcią zysku lub rywalizacją. Aby chronić się przed tym zagrożeniem, ważne jest, by zrozumieć czym jest cyberszpiegostwo i podjąć odpowiednie działania. Stosując opisane powyżej metody wykrywania i zapobiegania cyberszpiegostwu, możesz zwiększyć swoje bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni i chronić swoje dane.