Proces tworzenia oprogramowania, nazywany również cyklem życia oprogramowania (SDLC), to systematyczne podejście mające na celu usprawnienie i przyspieszenie wytwarzania wysokiej jakości aplikacji. Działa jak szczegółowy plan, prowadzący przez wszystkie etapy – od pomysłu, aż po jego utrzymanie.
Niezmiernie istotne jest, aby w trakcie tego procesu uwzględniać sprawdzone metody ochrony przed cyberzagrożeniami. Nie można pomijać kwestii bezpieczeństwa, gdyż w przeciwnym wypadku narażamy się na luki w oprogramowaniu, a także na błędy, które wynikają z braku odpowiednich zabezpieczeń.
Dlaczego włączenie cyberbezpieczeństwa do procesu tworzenia oprogramowania jest tak ważne?
Stworzenie bezpiecznego oprogramowania przynosi wiele korzyści. Oprócz ochrony kluczowych danych, takich jak informacje osobowe czy dane medyczne, zapobiega ono także różnym niebezpieczeństwom, w tym złośliwemu oprogramowaniu i próbom wyłudzenia danych. Stosując się do najlepszych praktyk bezpieczeństwa, możemy uniknąć poważnych problemów, które mogłyby zaszkodzić reputacji firmy.
Co więcej, przestrzeganie standardów branżowych buduje zaufanie klientów, minimalizuje ryzyko w łańcuchu dostaw, a także sprzyja kulturze ciągłego doskonalenia i świadomości w kwestii bezpieczeństwa.
Jak zintegrować cyberbezpieczeństwo z procesem tworzenia oprogramowania?
Istnieje wiele różnych podejść do cyklu życia oprogramowania (SDLC), włączając w to modele kaskadowe, V-model, Big Bang, iteracyjne i przyrostowe. Jednak często wybieranym przez firmy jest model zwinny.
Podział projektu na mniejsze części, dostarczane w regularnych cyklach, to cechy charakterystyczne tego modelu. Zapewnia on szybki rozwój, elastyczne dostosowanie do zmian, optymalne wykorzystanie zasobów i regularnie mierzalne rezultaty.
1. Analiza wymagań
Aby dostarczyć wartościowy produkt, konieczne jest precyzyjne zebranie, przeanalizowanie i efektywne udokumentowanie jego wymagań.
Ten proces gromadzenia informacji, nazywany również pozyskiwaniem wymagań, polega na ustaleniu jasnej i poprawnej specyfikacji klienta, co umożliwia mu dokładne opisanie jego oczekiwań. Proces ten obejmuje również formalne spotkania z kluczowymi interesariuszami. Podczas analizy, interesariusze wspólnie szukają rozwiązań w celu określenia wykonalności projektu.
Kwestie bezpieczeństwa wymagają uwzględnienia aspektów takich jak: kontrola dostępu, ochrona danych, mechanizmy uwierzytelniania i autoryzacji, bezpieczne protokoły komunikacyjne oraz szyfrowanie. Konieczna jest również dogłębna ocena ryzyka, w której identyfikuje się potencjalne zagrożenia i słabe punkty systemu, przy jednoczesnym upewnieniu się, że spełniamy specyficzne wymagania branżowe dotyczące ochrony danych (np. standard bezpieczeństwa danych PCI DSS czy ustawa HIPAA).
Przed przejściem do kolejnego etapu, kluczowe jest zdefiniowanie celów bezpieczeństwa, które są zgodne z ogólnymi celami projektu.
2. Projektowanie i architektura
Ten etap polega na opracowaniu planu projektu na podstawie dokumentacji projektowej (DDS), która obejmuje architekturę oprogramowania – język programowania, bazy danych, API, system operacyjny, interfejsy itp. Tworzona jest także lista funkcji, projekt interfejsu użytkownika, środki bezpieczeństwa i wymagania infrastrukturalne.
Wdrażanie zabezpieczeń obejmuje strategię „obrony warstwowej”, która zapewnia ochronę oprogramowania na wypadek, gdyby zagrożenie pokonało jedną warstwę. Zabezpieczenia te mogą obejmować zapory ogniowe, systemy wykrywania włamań i szyfrowanie. Ważne jest również wdrożenie bezpiecznie zaprojektowanych interfejsów programowania aplikacji (API), aby zapobiec nieautoryzowanemu dostępowi i manipulacji danymi.
Ponadto należy upewnić się, że elementy oprogramowania są skonfigurowane w bezpieczny sposób, zgodnie z wytycznymi określonymi przez standardy bezpieczeństwa branży. Należy również ograniczyć liczbę funkcji i usług narażonych na cyberzagrożenia.
3. Rozwój
Ten etap to faktyczne tworzenie produktu, czyli przekształcanie wymagań w kod. Jeżeli projekt jest podzielony na mniejsze, praktyczne elementy, proces ten powinien być jak najkrótszy, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości i wartości produktu.
Najlepiej jest stosować zasady bezpiecznego kodowania, takie jak sprawdzanie poprawności danych wejściowych, kodowanie danych wyjściowych i bezpieczna obsługa błędów, co pozwala zapobiegać lukom w zabezpieczeniach, takim jak wstrzykiwanie SQL i ataki XSS. Istotne jest również wdrożenie zasady minimalnych uprawnień, zgodnie z którą komponenty oprogramowania i użytkownicy mają dostęp tylko do tych danych i systemów, które są niezbędne do wykonania ich funkcji, co ogranicza potencjalne skutki naruszenia bezpieczeństwa.
Inne zasady bezpieczeństwa obejmują stosowanie bezpiecznych protokołów komunikacyjnych, takich jak HTTPS, podczas przesyłania poufnych informacji (np. stosowanie odpowiednich technik szyfrowania w celu ochrony danych), oraz unikanie umieszczania na stałe informacji takich jak hasła, klucze API i klucze kryptograficzne w kodzie źródłowym.
4. Testowanie i zapewnienie jakości
Przed udostępnieniem gotowego oprogramowania klientowi, zespół ds. zapewnienia jakości przeprowadza testy w celu upewnienia się, że wszystko działa poprawnie. Wyróżniamy różne typy testów, takie jak: testy wydajnościowe, funkcjonalne, bezpieczeństwa, jednostkowe, użyteczności i akceptacyjne.
W zakresie bezpieczeństwa wyróżniamy: testy penetracyjne, skanowanie podatności i testy regresyjne zorientowane na bezpieczeństwo.
Należy skupić się na stworzeniu bezpiecznego środowiska testowego, które odwzorowuje etap produkcyjny, ale jednocześnie dba o to, by nie ujawnić wrażliwych lub istotnych informacji. W celu minimalizacji ryzyka, można zastosować kontrolę dostępu i segmentację sieci.
Dodatkowo warto wprowadzić przeglądy kodu w celu wykrycia potencjalnych problemów z bezpieczeństwem. Upewnij się również, że dane używane podczas testów nie zawierają prawdziwych danych użytkownika, danych produkcyjnych lub informacji wrażliwych, aby zapobiec przypadkowemu ujawnieniu.
5. Zarządzanie wdrożeniami i konfiguracją
W tym momencie produkt jest udostępniany publicznie (lub konkretnym użytkownikom, w zależności od specyfiki oprogramowania). Czasami proces ten może być podzielony na etapy, w zależności od strategii biznesowej firmy. Nawet po wdrożeniu produktu wciąż można wprowadzać ulepszenia.
Bezpieczny proces programowania obejmuje automatyczne wdrażanie, bezpieczną komunikację i plany awaryjne, które pozwalają na szybki powrót do poprzedniej wersji w przypadku wystąpienia zagrożenia lub problemu z bezpieczeństwem. Bezpieczne zarządzanie konfiguracją wymaga standaryzacji konfiguracji, przeprowadzania regularnych audytów, stosowania systemów kontroli wersji w celu śledzenia zmian oraz bezpiecznego przechowywania i zarządzania poufnymi danymi uwierzytelniającymi.
Konieczne jest także zarządzanie aktualizacjami zabezpieczeń, poprzez monitorowanie luk w zabezpieczeniach, szybkie wdrażanie poprawek i testowanie ich w środowisku przejściowym przed wdrożeniem do produkcji.
6. Eksploatacja i konserwacja
Ostatnia faza to bieżąca konserwacja oprogramowania – naprawianie błędów, dodawanie nowych funkcji i aktualizacje (oparte na opiniach użytkowników lub wykrytych błędach).
W kontekście bezpieczeństwa, niezbędne jest ustalenie planu reagowania na incydenty, a także określenie ról i obowiązków każdego członka zespołu. Ciągłe monitorowanie oprogramowania i jego infrastruktury pozwala na wykrycie ewentualnych naruszeń lub zagrożeń.
Dodatkowo, należy zapewnić możliwość tworzenia kopii zapasowych i odzyskiwania danych w przypadku ataku ransomware. Należy również przeszkolić cały zespół z zakresu świadomości bezpieczeństwa, aby zapobiegać częstym atakom socjotechnicznym. Ważne jest także upewnienie się, że oprogramowanie jest zawsze zgodne ze standardami i przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa. Dlatego konieczne jest regularne przeprowadzanie audytów wewnętrznych i zewnętrznych.
Czy nadszedł czas, aby wycofać oprogramowanie?
Po przejściu przez wszystkie etapy SDLC, z uwzględnieniem protokołów i praktyk bezpieczeństwa na każdym kroku, oprogramowanie w końcu może osiągnąć kres swojej użyteczności.
W takiej sytuacji kluczowe jest skuteczne pozbycie się wszelkich zasobów, które mogłyby potencjalnie zagrozić bezpieczeństwu, gdyby dostały się w niepowołane ręce. Nie należy też zapomnieć o poinformowaniu użytkowników o wycofaniu oprogramowania oraz o wszelkich zamiennikach, które zostały stworzone w jego miejsce.
newsblog.pl