Świat kryptowalut charakteryzuje się specyficznym żargonem, który na początku może wydawać się skomplikowany. Ten przewodnik ma za zadanie uprościć te zagadnienia, tak abyś nie musiał tracić czasu na przeszukiwanie internetu w poszukiwaniu wyjaśnień.
Dla nowicjuszy kryptowaluty mogą być trudne do zrozumienia. Nawet profesjonaliści często pamiętają swoje pierwsze kroki w tej dziedzinie jako niepewne. Zatem, aby ułatwić Ci start w kryptoświecie, przygotowaliśmy zbiór kluczowych pojęć.
Przejdźmy więc od razu do konkretów.
Blockchain
Blockchain to rozproszony cyfrowy rejestr, w którym przechowywane są zapisy każdej transakcji. Technologia ta jest fundamentem kryptowalut i różnych powiązanych projektów. Każdy z nich ma swój unikalny blockchain.
Ważne jest, aby pamiętać, że kryptowaluty to tylko jedno z wielu zastosowań tej technologii. Blockchain, ze względu na swoją niezmienność i transparentność, może być wykorzystywany w niezliczonych innych dziedzinach.
Kryptowaluta
Kryptowaluty, inaczej zwane walutami cyfrowymi, są opartymi na technologii komputerowej. Najbardziej znaną z nich jest Bitcoin. Obecnie istnieje tysiące różnych kryptowalut, każda z odmienną wartością i limitami podaży.
Wartość kryptowalut wynika między innymi z ich ograniczonej dostępności oraz akceptacji na rynku. Często przedstawiane są jako alternatywa dla tradycyjnych walut fiducjarnych. Jednak ich zastosowanie w praktyce jest ograniczone, co sprawia, że są przede wszystkim traktowane jako instrumenty inwestycyjne. Ich wartość jest uzależniona od spekulacji rynkowych.
Górnictwo (i staking)
Tradycyjne waluty podlegają regulacji scentralizowanych instytucji, takich jak rządy. W świecie kryptowalut rolę regulatorów pełnią górnicy i stakujący. To oni dokonują weryfikacji transakcji w danym blockchainie.
Proces ten, choć potencjalnie dochodowy, wymaga sporych nakładów finansowych na sprzęt i oprogramowanie. Do tego niezbędna jest specjalistyczna wiedza. Nagrodą za wydobycie lub stakowanie są zazwyczaj te same kryptowaluty, które się wydobywa lub stakuje.
Altcoin
Altcoin to skrót od „Alternative Coin”, czyli moneta alternatywna. Termin ten jest używany do określenia wszystkich kryptowalut poza Bitcoinem. Z założenia Bitcoin jest uznawany za najważniejszą i najbardziej wpływową kryptowalutę.
W chwili obecnej ta opinia jest nadal słuszna, ponieważ Bitcoin, pod względem kapitalizacji rynkowej, jest większy niż łączne dziewięć kolejnych największych kryptowalut. Niektórzy idą o krok dalej, nazywając wszystkie kryptowaluty poza Bitcoinem „shitcoinami”, co ma wydźwięk pejoratywny.
Maksymalista Bitcoin
Maksymaliści Bitcoina to osoby przekonane o wyższości Bitcoina nad wszystkimi innymi kryptowalutami. Uważają, że tylko Bitcoin jest kluczem do zdecentralizowanych finansów i nie widzą sensu w tworzeniu nowych monet.
Argumentują, że siła danej sieci blockchain wynika z jej długości, a Bitcoin pod tym względem jest niekwestionowanym liderem. Niemniej jednak inne kryptowaluty powstały, aby rozwiązać problemy Bitcoina, takie jak jego duży ślad węglowy. Przykładowo, sieć Bitcoina rocznie emituje do atmosfery 37 megaton dwutlenku węgla, porównywalne z emisją całej Nowej Zelandii. Przyszłość pokaże, czy Bitcoin rzeczywiście stanie się jedyną dominującą kryptowalutą.
BTFD
Zmienność to jedna z największych wad kryptowalut, których wartość podlega ciągłym wahaniom. BTFD, czyli „Buy The F##king Dip” (kupuj dołek), to ryzykowna strategia, polegająca na kupowaniu kryptowalut w momencie spadku ich cen. Celem jest powiększenie ilości posiadanych kryptowalut, mając nadzieję na późniejszy zysk.
Aplikacje zdecentralizowane (DApps)
Aplikacje zdecentralizowane, czyli DApps, działają podobnie do zwykłych aplikacji, ale nie są kontrolowane przez żaden centralny podmiot. Ich działanie i przechowywanie danych oparte jest na technologii blockchain. Dla użytkownika interfejs może być taki sam, ale kod aplikacji jest publiczny i każda zmiana wymaga zgody użytkowników.
Przykładem DApp jest Decentraland, czyli metawersum do eksplorowania wirtualnych światów.
Zdecentralizowane finanse (DeFi)
DeFi to próba stworzenia alternatywnego systemu finansowego, który nie byłby zależny od instytucji centralnych. W systemie DeFi użytkownicy sami zarządzają swoimi aktywami, bez pośredników, co ma skutkować niższymi opłatami transakcyjnymi i szybszym czasem przetwarzania. Eliminuje to również potrzebę uzyskiwania zgody od banków czy rządów. Dzięki blockchainowi transakcje są trwałe, a dostęp do usług DeFi wymaga jedynie połączenia z internetem. W DeFi nie jest wymagana identyfikacja tożsamości. Najstarszą i najprostszą formą DeFi jest Bitcoin, który umożliwia użytkownikom pełną kontrolę nad własnymi środkami bez żadnych pośredników.
Cyfrowy Fiat (znany również jako CBDC)
Cyfrowe waluty banku centralnego (CBDC), zwane również cyfrowym fiatem, to wirtualne wersje pieniędzy emitowanych przez rządy. Ich celem jest stworzenie alternatywnego systemu finansowego, który nie ma wad kryptowalut. Mogą być oparte na publicznych lub prywatnych blockchainach, a nawet na ich hybrydzie. Główną różnicą między kryptowalutami a cyfrowym fiatem jest zmienność i łatwość użytkowania. Bitcoin, pomimo futurystycznego brzmienia, nie jest powszechnie używany jako codzienna waluta, podczas gdy cyfrowy fiat ma takie ambicje. Wdrożenie CBDC na skalę krajową jeszcze nie nastąpiło, z powodu obaw związanych z cyberprzestępczością.
Widelec
Widelec to aktualizacja protokołu blockchain. Może być łagodny (soft fork), w którym zachowana jest kompatybilność wsteczna, lub surowy (hard fork), który powoduje podział sieci na dwie odrębne gałęzie. Przykładem hard forka jest rozłam w społeczności Bitcoina, wywołany dyskusją o rozmiarze bloku, który wpływa na szybkość weryfikacji transakcji. W wyniku tego powstał Bitcoin Cash, który zwiększył rozmiar bloku do 8 MB, a soft forkiem Bitcoina było SegWit, które usprawniło weryfikację transakcji bez zmiany rozmiaru bloku. Innym przykładem hard forka jest Bitcoin Gold, który zmienił algorytm haszujący, aby faworyzować górników z popularnymi kartami graficznymi.
Blok Genezy
Blok genezy, znany też jako Blok 0, to pierwszy blok w danym blockchainie. Jest to jedyny blok, który nie odnosi się do żadnego wcześniejszego bloku. Tworzony jest on wyłącznie przez dewelopera, bez udziału zdecentralizowanej sieci.
Halving
Halving to okresowe zmniejszenie nagród za wydobycie. Przykładowo, nagrody za wydobycie Bitcoina są zmniejszane o połowę co 210 000 bloków. W 2009 roku nagroda wynosiła 50 BTC, a obecnie, po trzech halvingach, wynosi 6,25 BTC. Kolejny halving jest planowany na 2024 rok i obniży nagrodę do 3,125 BTC. Celem halvingu jest sztuczne wywołanie deflacji i podniesienie wartości kryptowaluty.
Szybkość haszowania
Szybkość haszowania bezpośrednio wpływa na zdolność górnika do tworzenia nowych bloków. Poziom trudności haszowania dostosowuje się do dostępnej mocy obliczeniowej. Mniejsza liczba górników obniża trudność, aby bloki były dodawane w tym samym tempie, a wyższa trudność wymaga większej szybkości haszowania. Czas dodawania bloku różni się w zależności od sieci, na przykład Bitcoin dodaje blok co 10 minut, a Litecoin co 2,5 minuty. Wyższa trudność sieci oznacza większe bezpieczeństwo i mniejszą podatność na manipulacje. Szybkość haszowania wyrażana jest w obliczeniach na sekundę, na przykład 5 Th/s oznacza pięć bilionów obliczeń na sekundę.
HODL
HODL to błędne napisanie słowa HOLD, które w świecie kryptowalut nie jest akronimem, ale oznacza „trzymaj”, czyli nie sprzedawaj kryptowalut podczas spadków cen. Niektórzy żartobliwie interpretują HODL jako „Hold On for Dear Life”, traktując je jako akronim. Termin ten narodził się 18 grudnia 2013 roku na forum bitcointalk, kiedy to jeden z użytkowników, „GameKyuubi”, zatytułował swój wpis TRZYMAM. Użytkownik chciał tym samym odróżnić inwestorów, którzy łatwo panikują i szybko sprzedają podczas spadków, od tych, którzy potrafią ocenić rynek i trzymają swoje kryptowaluty. HODL stało się popularnym memem i mantrą dla inwestorów, którzy wierzą w długoterminowy potencjał kryptowalut.
Pierwsza oferta monet (ICO)
ICO, czyli Initial Coin Offering, to sposób pozyskiwania środków na nowe kryptowaluty, podobny do pierwszej oferty publicznej akcji (IPO), ale nie podlega regulacjom. Podczas ICO firma oferuje swoje tokeny po początkowej cenie, a potencjalni inwestorzy wysyłają tradycyjne waluty lub inne kryptowaluty do portfela firmy, a w zamian otrzymują nowe tokeny. Brak regulacji sprawia, że ICO jest bardzo ryzykowną formą inwestycji, czego przykładem jest oszustwo Bitconnect, gdzie straty sięgnęły 3,45 miliarda dolarów.
Niewymienne tokeny (NFT)
NFT, czyli Non-Fungible Tokens, to unikalne cyfrowe tokeny potwierdzające własność aktywów, zarówno rzeczywistych, jak i wirtualnych. NFT umieszczone są w blockchainie. Przykładowo, można stworzyć NFT z przemówienia Baracka Obamy, gdzie, mimo wielu kopii, tylko właściciel oryginalnego NFT ma do niego pełne prawa. NFT mogą być też przypisane do przedmiotów vintage, czy nawet nieruchomości, aby zachować historię ich własności i zapobiec oszustwom.
Pompa i zrzut
Pump and dump, czyli manipulacja rynkiem kryptowalut, polega na angażowaniu influencerów, którzy mają za zadanie zachęcić ludzi do kupowania danej kryptowaluty (PUMP), a następnie oszuści sprzedają swoje tokeny, czerpiąc zysk ze wzrostu ich cen (DUMP). W efekcie oszuści zarabiają duże pieniądze, a zwykli inwestorzy tracą. Oszustwa te bazują na strachu ludzi przed przegapieniem okazji. Przykładem jest oszustwo EthereumMax, promowane przez Kim Kardashian i Floyda Mayweathera, w wyniku którego kryptowaluta straciła 97% swojej wartości.
Rekt
Rekt to slangowe słowo pochodzące od „wrecked”, które oznacza, że inwestycja jest całkowicie nieudana, prowadząc do finansowej porażki inwestora.
Zdanie nasion
Fraza inicjująca, inaczej zwana frazą odzyskiwania, mnemoniczną lub zapasową, to ciąg 12 lub 24 słów, w określonej kolejności, generowany komputerowo, który służy do odzyskiwania portfela kryptowalut. Przykładowa 12-wyrazowa fraza może wyglądać tak: pelikan bydło pisać garaż wózek płomień hobby zgadnij adres obóz pszenica pogoda. Nie zaleca się samodzielnego tworzenia takich fraz, gdyż tylko wygenerowane komputerowo frazy zapewniają odpowiedni poziom losowości i trudności. Należy je przechowywać w tajemnicy, ponieważ każdy, kto je zna, ma dostęp do naszego portfela i środków w nim zgromadzonych.
Monety stabilne
Stablecoiny to kryptowaluty, które są mniej zmienne od innych kryptowalut, ponieważ ich wartość jest powiązana z aktywami materialnymi, np. walutami fiducjarnymi lub metalami szlachetnymi. Niektóre z nich są powiązane z innymi kryptowalutami (np. Dai) lub algorytmami komputerowymi (np. LUNA), aby utrzymać stabilność ceny. Stablecoiny, których wartość opiera się o wartość innych kryptowalut, przechowują te kryptowaluty jako zabezpieczenie, aby unikać zmienności. Algorytmiczne stablecoiny są zarządzane przez inteligentne kontrakty, które kontrolują ich podaż, aby utrzymać stabilność aktywów bazowych.
Wieloryb krypto
Wieloryb krypto to podmiot, który posiada tak duże ilości kryptowalut, że jego działania, np. duże zakupy lub wyprzedaże, mogą wpłynąć na cały rynek. Mogą oni powodować problemy, takie jak brak płynności i wahania cen dla mniejszych inwestorów.
Podsumowanie
Przedstawiliśmy tutaj podstawowe terminy związane ze światem kryptowalut. Mimo to, jest ich znacznie więcej, niż moglibyśmy zawrzeć w tym artykule. Mamy jednak nadzieję, że ten zbiór pozwoli Ci rozpocząć Twoją przygodę z krypto.